Εποχές και συγγραφείς (σειρά ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
Σειρά της ΕΡΤ από 14 ανεξάρτητα, αυτοτελή ντοκιμαντέρ πουπαρουσιάζουν προσωπικότητες των Γραμμάτων, ποιητές ή πεζογράφους, σε σχέσηπάντα με την κοινωνική πραγματικότητα που συνετέλεσε στη διαμόρφωση του έργουτους.
Συγκεκριμένα παρουσιάζονται οι Ζήσιμος Λορεντζάτος, ΚωστήςΠαλαμάς, Ρώμος Φιλύρας, Παύλος Νιρβάνας, Μυρτιώτισσα, Γεώργιος Βιζυηνός,Παυλίνα Παμπούδη, Λάμπρος Πορφύρας, Τέλλος Άγρας, Μιχαήλ Μητσάκης, Τάκης Παπατσώνης, ΜάτσηΧατζηλαζάρου, Αλέξης Ζηρας.
Σκηνοθεσία Τάσος Ψαράς
Προκειμένου να επιτευχθεί η καλύτερη «προσέγγισή» τους, σταεπεισόδια χρησιμοποιείται οπτικό υλικό από δημόσια και ιδιωτικά αρχεία, ενώμιλούν, γι’ αυτούς και το έργο τους, καθηγητές και μελετητές των λογοτεχνών μεστόχο τον εμπλουτισμό των γνώσεων των τηλεθεατών με καινούρια στοιχεία.
Ζήσιμος Λορεντζάτος (1915-2004)
Χαρακτηρίστηκε ως «ακατάτακτος» διανοούμενος.
Υπήρξε από τους πρώτους δημοτικιστές στην ανώτατη Εκπαίδευσηκαι παράλληλα συνέγραψε σημαντικά έργα για την αρχαία ελληνική γραμματεία, όπωςτο «Ομηρικό Λεξικό», το «Ιστορικό Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής» ενώμετέφρασε κλασικούς συγγραφείς στη δημοτική γλώσσα.
Κωστής Παλαμάς (1859-1943)[1]
Ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές.
Το γεγονός της ορφάνιας το αισθανόταν ως στίγμα σε όλη τηνπαιδική και εφηβική του ζωή. Μόνη του παρηγοριά ο στίχος, το διάβασμα, ταερωτικά ειδύλλια. Από το 1897 έως το 1928 υπηρέτησε ως γεν. γραμματέας τουΠανεπιστημίου Αθηνών. Το 1926 διορίστηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1930εξελέγη Πρόεδρος του Ιδρύματος
Κωστής Παλαμάς(1859-1943) [2]
Ο Παλαμάς είναι το έργο του: Η ποίηση, η κριτική, ο πεζόςλόγος, το χρονογράφημα, το δοκίμιο, το θέατρο κι η αρθρογραφία σε εφημερίδεςκαι περιοδικά. Ο Παλαμάς από τη δημοσίευση του πρώτου ποιήματος στη δημοτική,το 1875, έως τις μεγάλες ποιητικές συνθέσεις του, τον «Δωδεκάλογο του Γύφτου»και τη «Φλογέρα του Βασιλιά», δουλεύει ασταμάτητα. Άλλοτε διορθώνει, άλλοτεετοιμάζει μια καινούρια συλλογή.
Ρώμος Φιλύρας(1898-1942)
Μια ταραγμένη ψυχή. Ο ποιητής που κατέληγε στο ψυχιατρείο.
Ο Ρώμος Φιλύρας γεννήθηκε στο Κιάτο Κορινθίας. Το 1897, ενμέσω των δεινών του πολέμου, δημοσιεύει το πρώτο ποίημά του στο περιοδικό«Χαρά» που έβγαινε στο χωριό Ψάρι Στυμφαλίας. Το 1901 δημοσιεύονται πρωτόλειάτου στο περιοδικό «Η Διάπλασις των Παίδων». Το ψευδώνυμο Ρώμος Φιλύρας, σύμφωναμε μαρτυρία του Πειραιώτη λογοτέχνη Χρίστου Λεβάντα, το πήρε από τον Πειραιώτηλογοτέχνη Λάμπρο Πορφύρα.
Παύλος Νιρβάνας(1866-1937)
Ο πρωτοπόρος ψυχίατρος και λογοτέχνης.
Μέχρι σήμερα, έχει εκδώσει 15 ποιητικές συλλογές, 5 βιβλίαπεζογραφίας, 3 συλλογές διηγημάτων, 40 βιβλία για παιδιά και έχει μεταφράσειδιάφορους ξένους συγγραφείς. Ανήκει στην «ποιητική γενιά του ’70». Η γλώσσα τηςποιήσεώς της χαρακτηρίζεται από ερμητισμό, εσωστρέφεια, ειρωνεία και αντιλυρικήδιάθεση.
Μυρτιώτισσα(1885-1968)
Λογοτεχνικό ψευδώνυμο της Θεώνης Δρακοπούλου που χαρακτηρίστηκεως η σύγχρονη Σαπφώ.
Η Μυρτιώτισσα, φοιτά κατά την τελευταία δεκαετία του αιώναστο γνωστό Παρθεναγωγείο Χιλλ, στην Πλάκα. Φαίνεται ότι δεν την τραβά ιδιαίτερατο σχολείο∙ αντίθετα νωρίς εκδηλώνει ενδιαφέρον για το θέατρο. Η οικογένειάτης, όπως είναι φυσικό για την εποχή και την κοινωνική της τάξη, δεν εγκρίνειαυτές τις δραστηριότητες. Έτσι αναγκαστικά η Μυρτιώτισσα στρέφεται στην ποίηση
Γεώργιος Βιζυηνός (1849-1896)
Ο σπουδαίος διηγηματογράφος που ξεκίνησε να γράφει από τηνΚύπρο.
Το 1867 βρέθηκε στηνΚύπρο όπου έγραψε και τους πρώτους στίχους του και έζησε τις πρώτες ερωτικέςτου περιπέτειες, για μία από τις οποίες τιμωρήθηκε με περιορισμό, νηστεία καιπροσευχή. Το 1873, θα τυπώσει την πρώτη του ποιητική συλλογή Ποιητικάπρωτόλεια, με ποιήματα στη δημοτική και στην καθαρεύουσα, και στο μεταίχμιο τουρομαντισμού και των νέων ποιητικών ρευμάτων
Παυλίνα Παμπούδη (1948- )
Συγγραφέας και εικονογράφος.
Η Παυλίνα Παμπούδη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1948. Η καταγωγήτης είναι από το Ηράκλειο Κρήτης και τη Χαλκίδα. Τελείωσε τη Φιλοσοφική ΣχολήΑθηνών (τμήμα Ιστορικό Αρχαιολογικό), την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, το κολέγιοByam Shaw School of Art του Λονδίνου, ενώ παρακολούθησε μαθήματα Μαθηματικώνστη Φυσικομαθηματική Σχολή. Το 1964, εξέδωσε την πρωτόλεια ποιητική συλλογή τηςμε το ψευδώνυμο Ν. Βορεάδου. Μέχρι σήμερα, έχει εκδώσει 15 ποιητικές συλλογές,5 βιβλία πεζογραφίας, 3 συλλογές διηγημάτων, 40 βιβλία για παιδιά και έχειμεταφράσει διάφορους ξένους συγγραφείς. Επίσης, έχει κάνει τρεις ατομικέςεκθέσεις ζωγραφικής, έχει γράψει αρκετά σενάρια για το ραδιόφωνο και τηντηλεόραση, καθώς και πολλά τραγούδια. Έχει εργασθεί ως κειμενογράφος στηδιαφήμιση και ως υπεύθυνη εκδόσεων. Ανήκει στην "ποιητική γενιά του'70". Η γλώσσα της ποιήσεώς της χαρακτηρίζεται από ερμητισμό, εσωστρέφεια,ειρωνεία και αντιλυρική διάθεση.
Λάμπρος Πορφύρας(1879-1932)
Ο σεμνός λυρικός ποιητής.
Ο ποιητής Λάμπρος Πορφύρας, λογοτεχνικό ψευδώνυμο τουΔημητρίου Σύψωμου, γεννήθηκε στη Χίο το 1879. Ο Πορφύρας, που οφείλει τοψευδώνυμό του στα αντίστοιχα ποιήματα του Σολωμού, σπούδασε στη Νομική Σχολήτου Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά δεν πήρε το πτυχίο του λόγω ασθένειας. ΟΠορφύρας μετέφρασε ποιήματα από γαλλικά και αγγλικά και το 1956 εκδόθηκαν ταάπαντά του. Το δημοφιλές ποίημά του «Lacrimae rerum» μελοποιήθηκε από τονΈλληνα μουσουργό Γιώργο Λαμπελέτ και το τραγουδά, ειδικά για την εκπομπή, οτενόρος Ζάχος Τερζάκης με συνοδεία φλάουτου Μαρίας Στεφανή και πιάνου ΑνδρέαΡεντούλη.
Τέλλος Άγρας(1899-1944)
Κριτικός και λογοτέχνης.
Ο Ευάγγελος Ιωάννου, αυτό ήταν το πραγματικό όνομα τουΤέλλου Άγρα, γεννήθηκε στην Καλαμπάκα τον Ιούνιο του 1899, αλλά στηνπραγματικότητα δεν πρόλαβε να ζήσει ποτέ εκεί. Σε μικρή ηλικία, ο ποιητής θαέρθει σε επαφή με τη «Διάπλαση των παίδων» που διευθύνει ο Γρηγόριος Ξενόπουλοςκαι γράφει τα πρώτα του ποιήματα. Η συνεργασία του με το περιοδικό συντελεί στηδιαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Τα ποιήματα που δημοσιεύει στη Διάπλαση δενείναι απλοϊκά στιχουργήματα. Αποτελούν τη βάση του κατοπινού ποιητικού τουέργου.
Μιχαήλ Μητσάκης (1868?-1916)
Δημοσιογράφος – συγγραφέας.
Ο Μιχαήλ Μητσάκης γεννήθηκε στα Μέγαρα, όπου υπηρετούσε οπατέρας του ως διοικητικός υπάλληλος. Η ακριβής χρονολογία της γέννησής του δενμας είναι γνωστή, το πιθανότερο όμως είναι να γεννήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1864ή του 1865. Ο Μητσάκης αισθανόταν πάντα υπερήφανος για τη δράση της οικογένειαςτης μητέρας του κατά την Ελληνική Επανάσταση και αργότερα, θα γράψει ο ίδιοςστο Λεξικόν Εγκυκλοπαιδικόν των Μπαρτ και Χιρστ το λήμμα για την οικογένεια τωνΓιατράκων. Ήδη, με την άφιξή του στην Αθήνα, τον Αύγουστο του 1881, άρχισε τησυνεργασία του με τη σατιρική εφημερίδα Ασμοδαίος του Θέμου Άννινου, του οποίουυπήρξε τακτικός συνεργάτης, μαζί με τον Μπάμπη Άννινο και το Γεώργιο Σουρή,μέχρι το σταμάτημα της έκδοσής του στα 1885.
Τάκης Παπατσώνης(1895-1976)
Ποιητής και ακαδημαϊκός.
Ο Τάκης Παπατσώνης γεννήθηκε στην Αθήνα στις 18 Ιανουαρίουτου 1895, την ίδια χρονιά με τον Άγγελο Σικελιανό. Πατέρας του ήταν οΚωνσταντίνος Παπατσώνης, από γενιά αγωνιστών του ΄21 και μητέρα του ηΑικατερίνη, το γένος Πρασσά. Ο ίδιος ισχυριζόταν ότι η καταγωγή του έλκει απότους Κομνηνούς, απ΄ όπου και το προσωνύμιο Nobillissimus που χρησιμοποιούσε σταπρώτα του βήματα. Εμφανίστηκε στα Ελληνικά Γράμματα το 1910 με μεταφράσεις δυοδιηγημάτων «εκ του Γαλλικού» και το 1911 ενός ποιήματος του Αλφρέ ντε Βινύ «Ηδυστυχία» στο περιοδικό «Ελλάς». Το 1912, λόγω και της Εθνικής εξόρμησηςδημοσίευσε ποιήματα πατριωτικού περιεχομένου στην εφημερίδα «Ακρόπολις» τουΓαβριηλίδη.
Μάτση Χατζηλαζάρου (1914-1987)
Χαρακτηρίστηκε ως η πρώτη υπερρεαλίστρια ποιήτρια.
Η Μαρία-Λουκία (Μάτση) Χατζηλαζάρου γεννήθηκε στις 17Ιανουαρίου 1914 στη Θεσσαλονίκη. Η οικογένειά της καταγόταν από το χωριόΓραμματικό του Βερμίου (Γραμματίκοβο) και υπήρξε μια από τις πιο πλούσιες καισημαίνουσες κοινωνικά οικογένειες της Θεσσαλονίκης. Τόσο ο παππούς της,Περικλής, όσο και ο πατέρας της Κλέων, διετέλεσαν πρόξενοι των Η.Π.Α στηΘεσσαλονίκη και διέθεταν μεγάλη κτηματική περιουσία σε διάφορες περιοχές τηςΜακεδονίας. Επιπλέον, ίδρυσαν μεγάλες κλωστουφαντουργικές μονάδες στη Νάουσα,κατείχαν αρχοντικά σπίτια στην ανατολική πλευρά της πόλης πλησίον της λεωφόρουΕξοχών και διατηρούσαν στενές σχέσεις με τη βασιλική οικογένεια της Ελλάδας. Οβασιλιάς Γεώργιος διέμενε στο σπίτι του Περικλή όταν ήρθε στη Θεσσαλονίκη μετην απελευθέρωση της πόλης και στο σπίτι αυτό εκτέθηκε η σορός του σε λαϊκόπροσκύνημα, όταν δολοφονήθηκε το Μάρτιο του 1913. Αντίστοιχα, ο διάδοχοςΚωνσταντίνος και στη συνέχεια Βασιλιάς, νονός της Μάτσης, διέμενε στο σπίτι τουΚλέωνα. Ο Κλέων Χατζηλαζάρου υπήρξε συνδιευθυντής του υποκαταστήματος τηςΤράπεζας της Ανατολής και, μετά την απελευθέρωση της πόλης, διετέλεσε πρώτοςπρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχάνων Μακεδονίας. Επίσης, πρωτοστάτησε στην ίδρυσητοπικού τμήματος του Ερυθρού Σταυρού και νοσοκομείου στην πόλη. Το 1917 όμως,με την επικράτηση του Βενιζέλου και τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιοπόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, ο Κλέων σταδιακά χάνει τις θέσεις που κατείχε καιη οικογένεια τμήμα των περιουσιακών της στοιχείων. Μετά δυο χρόνια στοεξωτερικό, η οικογένεια το 1921 επιλέγει την Αθήνα ως τόπο διαμονής. Εκείσταδιακά, ο Κλέων, οδηγείται στην οικονομική καταστροφή, λόγω και τηςοικονομικής κρίσης του 1929-1931. Εθισμένοι, τόσο ο ίδιος αρχικά λόγωπροβλημάτων υγείας, όσο και η μητέρα της Μάτης, Βιργινία, στη μορφίνη, χάνουνκαι οι δύο τη ζωή τους από αυτή το 1934. Η Μάτση βιώνει όλα αυτά στην κρίσιμηπαιδική και εφηβική ηλικία...
Αλέξης Ζήρας (1945- )
Ο Αλέξης Ζήρας, κριτικός λογοτεχνίας, γραμματολόγος,μεταφραστής και ποιητής, γεννήθηκε το Νοέμβριο του 1945, ένα χρόνο μετά τα Δεκεμβριανά,στη συνοικία του Γκύζη όπου πήγε στην πρώτη τάξη του δημοτικού, συμμαθητής μετον κινηματογραφιστή και επίσης ποιητή, Λευτέρη Ξανθόπουλο. Μετά το 1951, λόγωοικονομικής ανέχειας, μετακόμισαν οικογενειακά στην περιοχή Κρημνίτσας στο ΝέοΨυχικό, μια περιοχή που δεν είχε ακόμη διαμορφωθεί. Γύρω στο 1954-55, γίνεταικαι η πρώτη επαφή του με τα γράμματα, καθώς ανακαλύπτει στο υπόγειο του σπιτιούτους ένα σωρό βιβλία, προπολεμικά κυρίως, γιατί πρόθεση του πατέρα του ήταν ναανοίξει παλαιοβιβλιοπωλείο, πράγμα που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Τα επόμεναχρόνια, λόγω ασθένειας του πατέρα του, η μητέρα του αναγκάσθηκε να τον στείλειστο Βέλγιο όπου ζούσε η γιαγιά του με έναν από τους γιούς της, κληρικό,εκπρόσωπο του Πατριαρχείου. Γρήγορα όμως επιστρέφει στην Αθήνα, φοιτά προσωρινάστο Γυμνάσιο και επιχειρεί ένα δεύτερο ταξίδι στην Αυστρία, εκεί που βρίσκεταιπλέον ο κληρικός θείος του. Ούτε και κι αυτό το ταξίδι ευοδώθηκε, επιστρέφειοριστικά στην Ελλάδα έχοντας να αντιμετωπίσει και τον θάνατο του πατέρα του. Ωστόσοαρχίζει να ξυπνά ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον του για τη λογοτεχνία. Κατόπινήρθε η ώρα για τις εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο. Πέρασε στο τμήμα οικονομικώνσπουδών της Νομικής Σχολής του Αριστοτέλειου. Εκεί τον βρίσκει και η δικτατορίατου 1967. Παράλληλα, αρχίζει να γράφει τα πρώτα ποιήματα και τα πρώτα δοκίμιαπου δημοσιεύονται στην εφημερίδα «Θεσσαλονίκη». Έκτοτε γράφει συνεχώς. Ταατομικά του βιβλία, πέραν των μεταφράσεων, των συλλογικών εκδόσεων και ΠρακτικάΣυνεδρίων είναι: Αναζητώντας, ποιήματα, Αθήνα 1973. Ο ύπνος των ερωτιδέων,ποιήματα Τραμ, Θεσσαλονίκη, 1976. Θεωρία μορφών, Πλέθρον, Αθήνα 1978.Γενεαλογικά. Για την ποίηση και τους ποιητές του ΄70, Ρόπτρον, Αθήνα 1989. Ητέχνη της γραφής στον 20ο αιώνα. Καστανιώτης, Αθήνα 2000. Η πεζογραφία τουΠερικλή Σφυρίδη. Αυτογραφικός λόγος και μυθοπλασία, Μπιλιέτο, Παιανία 2000κ.λ.π. Ο Αλέξης Ζήρας, εκτός από τα βιβλία, εργάστηκε 12 χρόνια στην ΕΡΑ ωςσύμβουλος προγραμμάτων λόγου. Είναι συντάκτης του Βιογραφικού Λεξικού τηςΕκδοτικής Αθηνών, της εγκυκλοπαίδειας Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, και υπεύθυνοςσύνταξης του Λεξικού Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τηςΕταιρείας Συγγραφέων, και από το 2009 – 2013 πρόεδρός της. Τιμήθηκε για τηνκριτική του σύνθεση "Ένας Γραικός στα ξένα" με το Κρατικό Βραβείοδοκιμίου-μελέτης, 2004 και το Βραβείο Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών, καθώςεπίσης και για τις Όψεις της κυπριακής πεζογραφίας, 1900-2000 με το Βραβείο τουPen Club Eλλάδος και το Κρατικό Βραβείο του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμούτης Κυπριακής Δημοκρατίας (2011).
