Làm thế nào giúp học sinh “động não” và “sáng tạo”?

 

Làm thế nào giúp học sinh “động não” và “sáng tạo”?

 

Nhận lời mời của Cô Đàm Lê Đức, Hiệu Trưởng danh dự trường THCS-THPT Đức Trí và trường Bồi Dưỡng Vă Hóa 218 Lý Tự Trọng, tôi đến làm “speaker” cho một buổi tọa đàm về đề tài Làm thế nào giúp học sinh “động não” và “sáng tạo”? tại Văn phòng nhà trường trên đường Mạc Đỉnh Chi.

Tháng trước, cũng đã có một buổi thảo luận về đề tài này rồi nên tôi chuẩn bị đến với một tâm thế khác. Tôi nghĩ mình không cần đề cập phần lý thuyết, academic như về các định nghĩa của Mumford Micheal hay Paul Torrance, những DOIT… vì chắc chắn các thầy cô đã “đầy bụng” những chuyện này rồi. Tôi nghĩ mình nên sử dụng phương pháp giáo dục chủ động tạo tham gia (participatory method) để “thay đổi không khí”, và dĩ nhiên sẽ khai thác “mặt mạnh” của mình về vấn đề sinh học nhằm góp phần tạo nền tảng, cơ sở “sinh lý” cho việc giúp học sinh “động não, sáng tạo” tốt hơn, dựa trên một châm ngôn đã củ nhưng luôn đúng: một linh hồn minh mẫn trong một thân thể tráng kiện! Thân thể èo uột, ăn không đủ no, ngủ không đủ giấc, vật vờ với game online… thì còn động não, sáng tạo cái nỗi gì! Lâu nay với tôi, những buổi được giao lưu tiếp xúc, trao đổi, trò chuyện thế này đều là những cơ hội để học hỏi, nhất là khi được gặp “ê-kíp” thầy cô của Trường Cô Đức rất nổi tiếng dạy học rất nghiêm túc, hiệu quả cao, được tín nhiệm lớn của phụ huynh lâu nay.

ảnh: Trần Minh Thăng

Vì thế, tôi bắt đầu làm quen bằng kể vài chuyện “tào lao” để làm tan băng và sau đó, sử dụng vài trò chơi để tạo sự tham gia của các thầy cô. Dĩ nhiên những trò chơi này cũng buộc phải “động não” và có thể rút ra một “thông điệp” gì đó cho chủ đề buổi hôm nay. Những chuyện “tào lao” đó là tôi nói về những tiến bộ của y học hiện đại, thành tựu của nghiên cứu khoa học về não bộ, về bản đồ gène người, về phòng bệnh trị bệnh, cả về trí thông minh nhân tạo v.v…

Trò chơi thứ nhất là kẻ 4 đường thẳng nối 9 nút. Lời “giải” là để có được sự “sáng tạo” phải dám nghĩ vượt ra ngoài khung, ngoài cái “box” tự mình giam hãm.  Trò chơi thứ hai, dẫn dắt đi từ dễ đến khó, để rồi cuối cùng khi gặp một tình huống rất dễ thì không thể giải quyết được. Lời “giải” là một khi bị định kiến che lấp thì không thể động não, không thể sáng tạo gì được nữa, cái gọi là “sở tri chướng” đó!

Rồi lần lượt đi vào từng bước dựa trên Tháp nhu cầu của Maslow, từ nhu cầu sinh lý, nhu cầu an toàn, tình cảm… đến nhu cầu tự khẳng định, nhu cầu tâm linh, triển khai chi tiết về cái ăn, cái ngủ, cái vệ sinh, rèn luyện thể lực… để học sinh có được “một thân thể tráng kiện” làm cơ sở cho “một linh hồn minh mẫn”! Ta biết trẻ cần có giấc ngủ đủ thì kích thích tố tăng trưởng (GH: growth hormone) mới sản sinh; trẻ cần ăn có bữa ăn sáng đủ để  không bị hạ đường huyết (hypoglycemia), và quan trọng hơn, các trường học cần có khu vệ sinh sạch đẹp như các khách sạn… mới mong trẻ “sáng tạo” được!

Tôi nói thêm về thiền học và Steve Jobs… kể những câu chuyện thiền để thấy muốn sáng tạo thì đầu óc phải thông thoáng…Nếu đầu óc đầy nhóc những kiến thức vô bổ thì thật là tai hại. Cách học nhồi nhét, những bài văn mẫu… thì rõ ràng triệt tiêu sáng tạo.

Trẻ em trí tưởng tượng rất phong phú. Một vài mảnh gỗ lắp ghép, một tờ giấy vụn, mẫu màu, hòn sỏi, đất sét…đều có thể trở thành những câu chuyện ly kỳ nếu được dẫn dắt! Sắm vai, đóng kịch… giúp học lịch sử rất tốt. Chia nhóm tranh luận (debate) sẽ là cơ hội động não tốt (có khi động cả tay chân!). Cho xem phim rồi thảo luận từng mãng…Viết, vẽ, chụp ảnh, quay phim, triễn lãm v.v… sẽ đầy động não và sáng tạo. Vấn đề là ta có thì giờ để dạy kiểu vậy không? Hồi xưa sao học thảnh thơi mà học trò vẫn ngoan vẫn giỏi?

***

Phần thảo luận rất sôi nổi. Một câu hỏi về IQ, EQ; một câu hỏi về vấn đề dinh dưỡng; về thể dục, vệ sinh… Thầy Hà Văn Thùy nói rất hay: muốn học sinh sáng tạo thì thầy phải sáng tạo, thầy phải yêu nghề, phải yêu thích môn mình dạy, phải luôn tìm tòi, tự học…

Chiều chủ nhật 05.6.2016 hôm đó có cô Đàm Lê Đức – nay đã 85 tuổi mà rất nhiệt tình, tháo vát – có các thầy Đàm Quang Việt, Hà văn Thùy, Vũ Trọng Khải, thầy Phạm Thế Hùng, cô Mai Đoan, cô Lan Hinh, thầy Trần Minh Thăng (phụ tá BGH) cùng một số các thầy cô khác của Trường Đức Trí…

 

Đỗ Hồng Ngọc