Đỗ Hồng Ngọc's Blog, page 112

NĂM LẠI MỚI: trò chuyện với BS Đỗ Hồng Ngọc

Năm lại mới

(Trò chuyện với Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc)

HỒNG VÂN

 

Tôi hẹn gặp bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc vào một buổi sáng giao mùa giữa hai năm cũ mới. Không khí thật đặc biệt, chút se lạnh dễ khiến người ta vừa nao lòng nuối tiếc ngày cũ, việc cũ vừa hân hoan đón chào năm mới. Anh xuất hiện, vẫn nụ cười an nhiên.

“Năm lại mới!”. Anh chào bằng một câu nghe rất lạ tai nhưng tạo sự thích thú.

  Đã “mới” sao còn “lại mới”?

– Bởi vì mới mà không mới! Nên nói là “lại” mới. Nó vẫn thế. Vẫn sáng trưa chiều tối. Vẫn 24 giờ một ngày và một năm 365 ngày. Trái đất vẫn quay với tốc độ 30.000km một giây! Tính ra, mỗi ngày ta bay vèo vèo trong vũ trụ quanh mặt trời khoảng 2,5 tỷ cây số! “Lại mới” cũng có nghĩa do ta bày đặt ra, đánh trống múa lân, bắn pháo hoa… làm ầm ĩ lên cho vui chứ thật ra nó vẫn vậy. Vẫn trăng tròn rồi khuyết, vẫn xuân hạ thu đông…

 

Nhưng người ta thường nhắc đến và đề cao sự vô thường hơn, đúng không anh?

– Đó là một cách nói. Vô thường cũng là thường đó thôi. Nhưng nhắc vô thường thì tốt hơn. Có người coi vô thường là con quỷ dữ (Quỷ vô thường) có người coi vô thường là hoa (Đóa hoa vô thường – Trịnh Công Sơn). Người biết lẽ vô thường thì sẽ bớt tham sân si đi, nhờ đó mà họ biết sống hạnh phúc “ở đây và bây giờ” hơn. Dĩ nhiên không phải sống “ở đây và bây giờ” kiểu hiện sinh thô thiển mà là với tuệ giác.

Anh là một bác sĩ, thi sĩ, tác giả nhiều cuốn sách, rồi diễn giả nữa. Nay đã hưu rồi thì anh giữ vai “nhà” gì nhiều nhất?

– Hưu lâu rồi chứ. Hơn cả chục năm rồi chứ! “Nhà” gì nhiều nhất ư? Có lẽ là nhà thương và nhà chùa! Tôi vẫn còn tham gia giảng dạy ở Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch trong bộ môn Y đức và Khoa học hành vi. Ngoài ra, mỗi tuần bây giờ tôi đến chùa vài buổi vì có mấy lớp học ở đó. Chúng tôi gặp nhau để thảo luận, phản biện… các vấn đề Phật pháp và khoa học hiện đại, về đường lối tu tập của các pháp môn… Tôi nghĩ nhà chùa giúp ta trí tuệ còn nhà thương giúp ta từ bi.

Anh từng có một trận bệnh nặng gần 20 năm trước, trận ấy thậm chí “được” lên báo. Tôi nhắc đến biến cố đó vì có nhiều độc giả lớn tuổi lấy những bài viết có liên quan của anh để làm chỗ dựa tinh thần khi họ gặp cảnh bệnh tật. Trận tai biến ấy đã tác động đến anh ra sao?

– Nhà văn Nodar Dumbadze trong cuốn Quy luật của muôn đời nói mỗi người trong đời nên bệnh nặng một lần cho biết! Nhờ trận bệnh nặng đó, ta phát hiện ra nhiều điều thú vị lắm! Ta thấy nắng vàng đẹp hơn, lá xanh đẹp hơn, người người đẹp hơn và cả ta nữa, ta cũng… đẹp hơn, sáng ra, rộng ra…! Chính vì thế mà ông Duy Ma Cật đã giả bệnh để có một buổi thuyết pháp vi diệu cho các vương tôn công tử xứ Tỳ-da-ly cách đây hơn 2.500 năm! Chỉ có trải nghiệm một cơn bệnh nặng gần với cái chết như vậy người ta mới giật mình tỉnh giấc… Nam Kha, còn không thì người ta vẫn cứ tham sân si bất tận! Cho nên ngay khi qua cơn bệnh nặng đó, tôi đã có một bài thơ viết ngay trong bệnh viện: Xin cám ơn, cám ơn.

Tuổi già thường bệnh đau, cô đơn, tủi thân. Trong khi đó anh thường có những quyển sách vừa như chào đón vừa như thách thức tuổi già (Gió heo may đã về, Già ơi chào bạn…). Tuổi già trong những cuốn sách của anh quả là “già nhiều kiểu”. Sắp tới, nghe nói anh lại ra sách mới về tuổi già?

– Chào đón thì đúng hơn chớ không dám thách thức đâu! Việc gì phải thách thức? Ta đâu có “chống” tuổi già được. Nó đến vì nó phải đến. Sanh bệnh lão tử. Đã có sanh thì đương nhiên có bệnh, có lão, và có tử. “Vượt thoát sanh tử” chỉ là một cách nói, rằng đã hiểu được quy luật của muôn đời đó nên ta sẽ ung dung tự tại hơn là quằn quại khổ đau. Vấn đề là sự chọn lựa. Ta vẫn thường nghe trẻ con hát bài đồng dao Thiên đàng địa ngục hai bên…

Đúng, tôi đang có dự định viết tiếp vài cuốn sách về tuổi già nữa. Bởi vì có trải nghiệm, có thể nghiệm, có chiêm nghiệm… thì mới chia sẻ được. Tôi không viết bằng kiến thức y học, tôi viết bằng kinh nghiệm cá nhân, dĩ nhiên vẫn có những kiến thức y học, khoa học về bảo vệ và nâng cao sức khỏe tuổi già trong đó… Chẳng hạn sẽ xoáy vào định nghĩa sức khỏe của người già: nó khác với sức khỏe nói chung. Ở người già, do các chức năng của cơ thể đều đã phần nào… rệu rã, quá “date”, nên vấn đề chủ yếu là sức khỏe tâm thần, người già biết tránh “cô đơn, tủi thân” chẳng hạn thì sẽ có nếp sống hạnh phúc hơn. Rồi từ tháp nhu cầu của Maslow ứng dụng cho người già, ta biết sẽ phải làm gì giúp họ. Dự kiến của tôi năm nay là sẽ in cuốn: Một tuổi già hạnh phúc và một tùy bút… Về thu xếp lại…!

Về thu xếp lại ư? Sao nghe giống giống Trịnh Công Sơn?

– Chớ còn gì nữa! Về thu xếp lại/ Ngày trong nếp ngày/ Vội vàng thêm những lúc yêu người…(Trịnh Công Sơn). Tới tuổi nào đó, tự nhiên ta thấy cần phải thu xếp lại là vừa. Nhà thơ Ưng Bình Thúc Giạ Thị viết: Biết đủ dầu không chi cũng đủ/ Nên lui đã có dịp thì lui!, và Thuở ra sân khấu không làm rộn/ Lúc vãng vai tuồng bớt hổ ngươi!. Bớt hổ ngươi thôi, bớt là đã vui rồi, vì lỡ ra sân khấu thì người ta ai cũng hay làm rộn ít nhiều! Còn vội vàng thêm những lúc yêu người thì dĩ nhiên rồi phải không, “quỹ thời gian” còn có bao nhiêu đâu nên phải vội vàng thôi!

Rồi còn “cuồng phong cánh mỏi…” nữa chứ?

– Ừ phải. Cái cảm nhận cuồng phong cánh mỏi là rõ ràng nhất, lực bất tòng tâm là rõ ràng nhất, mặc dù ngày nay có nhiều quảng cáo vô tội vạ về thuốc nọ kia nhưng phần lớn là

nguy hại…

Sách viết cho người, còn với riêng mình, anh sắp xếp “kế hoạch già” như thế nào để vẫn “trẻ lạ lùng”?

– Còn lâu mới “trẻ lạ lùng”! “Già lạ lùng” thì có. Biết mình già và vui với cái già đó của mình, quan sát nó, ngắm nghía nó mỗi ngày cũng thấy ra nhiều điều thú vị. Tôi nghiệm rằng đời người có những cột mốc. Cứ mỗi 15 năm, ta vượt một cái mốc nào đó: 15 tuổi, dậy thì, lòng như nắng mới thêu (Trịnh Công Sơn); 30 tuổi, tam thập nhi lập, có sự nghiệp; 45 tuổi, vững vàng, chín muồi; 60 tuổi, nghe chút gió heo may; 75 là tuổi về thu xếp lại… và sau đó… là 90! Chuyện kể một ông già 75 cưới cô gái chân dài 20, nhà báo phỏng vấn hỏi bí quyết, ông trả lời, có gì đâu, tôi chỉ nói tôi đã 95!

Làm sao để có một tuổi già hạnh phúc?

– Tuổi già có 3 cái thiếu, nếu làm đầy được thì sẽ dễ có hạnh phúc: thiếu bạn (rơi rụng dần, xa xôi dần), thiếu ăn (do kiêng cữ thái quá!) và thiếu vận động (ngồi một chỗ)! Tuổi già cũng có 3 cái cần: Chọn ưu tiên, tối ưu hóa và bù đắp. Chọn ưu tiên là chọn cái gì thích hợp nhất cho mình ở lứa tuổi này, đồng thời biết từ bỏ, đừng ham ôm đồm quá; rồi rèn tập cho ngày càng thuần thục (tối ưu hóa), và sau cùng, tìm kiếm những gì khác phù hợp để bù đắp cho bớt đi những khoảng trống, dễ gây cô đơn và buồn chán!

Tuổi trẻ nhìn tới phía trước, trong khi đó, người già hoài niệm. Kỷ niệm nào anh nhớ đến ngay lúc này, thời khắc của giao mùa, giữa hai năm cũ mới?

– Ngay lúc này ư? Tôi chỉ nhớ nơi chiếc quán thân quen ta đang ngồi đây, nhắp ngụm cà phê sớm và ngoài kia, bên khung cửa sổ, là những chiếc lá vàng đong đưa trước gió bên cạnh những chiếc lá xanh non thấp thoáng dưới bóng cổng thành cổ của khu cư xá và những câu thơ riêng viết cho một người bạn nhỏ kịp chuyến tàu về quê… ăn Tết!

Năm lại mới, xuân lại đến. Người ta thấy sự chuyển mình mới mẻ của đất trời, của lòng người. Anh chiêm nghiệm những gì?

– Những niềm hy vọng. Những lá vàng. Những mầm xanh. Và thấy một vòng bất tận của Như Lai: Xuân, hạ, thu, đông rồi lại… xuân!

Trân trọng cảm ơn anh. Chúc anh một năm mới bình an!

HV

(Nguồn: SGGP Thứ bảy Xuân Ất Mùi, 2015)

 

BS Dương Cẩm Chương: Ngựa hồng mỏi vó…

Bác sĩ – Họa sĩ Dương Cẩm Chương, 104 tuổi

“Ngựa hồng đã mỏi vó…” (*)

                                                                       Đỗ Hồng Ngọc

thăm Họa sĩ – bác sĩ Dương Cẩm Chương, lúc cụ 102 tuổi.

Bác sĩ – họa sĩ Dương Cẩm Chương là con của nhà yêu nước Dương Bá Trạc, cháu gọi giáo sư Dương Quảng Hàm là chú ruột, sinh năm 1911 tại Long Xuyên, tốt nghiệp bác sĩ y khoa năm 1938, là bác sĩ phẫu thuật, làm việc ở Bệnh viện Lalung Monnaire Saigon, nay là Bệnh viện Chợ Rẫy. Sau nhiều năm làm ngoại khoa ông chuyển qua Y tế công cộng, phụ trách Chương trình Bảo trợ mẫu nhi (ngành Bảo vệ sức khỏe bà mẹ – trẻ em bây giờ), rồi Giáo dục y tế (ngành Truyền thông – giáo dục sức khỏe). Từ ngày về hưu, ông sang sống ở Pháp, Mỹ và đi chu du nhiều nước để vẽ. Đối với tôi, ông là bậc « Đại sư phụ » trong nghề y cũng như trong nghệ thuật, đồng thời cũng là bậc trưởng thượng gần gũi vì người bạn cùng lớp với tôi- bác sĩ Thân Trọng Minh- vốn là cháu ruột nhà thơ Thân thị Ngọc Quế, phu nhân của ông. Chúng tôi vẫn thường đến thăm ông bà và cũng quen gọi ông bằng « Chú »: Chú Chương.

Năm 2010, được mời đến dự tiệc mừng Đại Thọ 100 tuổi của ông tại Quán Tre, đường Cao Thắng cùng với rất nhiều bà con thân quyến và bạn bè, đồng nghiệp… tôi đã tranh thủ đến sớm một chút để được gặp riêng ông :

– Chú Chương ơi, chú cảm thấy thế nào về buổi Đai thọ long trọng dành cho chú hôm nay ?

– Thấy già thêm một tí. Có gì đâu ! Đây là ngày sinh nhật: một đứa bé ra đời. Có nhiều chuyện để nói lắm. Thí dụ ai cũng bảo đứa bé khóc chào đời nhưng chúng ta biết đó không phải là tiếng khóc. Là hô hấp ngoài trời. Phút từ biệt bào thai, vào trần thế. Chín tháng trong bụng mẹ rất quan trọng. Nhiều chuyện lạ, ta không thể biết hết, cả về sinh lý. Nó tạo nên tình mẹ.

– Chú có bao giờ nghĩ tới cái chết không ?

– Không bao giờ nghĩ đến cái chết. Tự nhiên phải thế. Lỗi tạo hóa. Đã sinh cái sống ra lại sinh cái chết. Tạo hóa không phải là một kỷ sư giỏi. Tôi thích câu nói “Làm sao lúc sinh, một mình mình khóc mà mọi người cười, lúc chết, mọi người khóc còn mình cười…”.

– Mình đâu có biết mà cười ?

– Nghĩa là mình hài lòng vì đã làm được nhiều điều. Đã sống một đời sống đáng kể.

– Chú nhìn thế nào về cuộc sống ?

– Vẫn luôn lạc quan. Khó khăn ở đời làm cho ta sống có đạo lý. Cái khổ của trần gian là đạo của sự sống.

– Làm thế nào để trăm tuổi vẫn khỏe vui như chú ?

– Sức khỏe – Làm việc – Tình yêu.

Thấy tôi có vẻ tò mò nhìn ông, ông cười: Tình yêu rộng lớn đó nha!

– Tuổi già có gì hay ?

– Tuổi già có nhàn rỗi và thiên nhiên.

Khi được mời phát biểu cảm tưởng, tôi nói:

“Khi chú Dương Cẩm Chương tốt nghiệp bác sĩ y khoa thì tôi chưa sinh ra đời, khi tôi tốt nghiệp bác sĩ y khoa thì chú Chương đã về hưu… Thế nhưng với tôi, chú luôn là một bậc “đại sư phụ”. Tôi nghĩ sau này người ta có thể quên một Dương Cẩm Chương bác sĩ nhưng người ta sẽ không thể quên một Dương Cẩm Chương họa sĩ…”

………………………………………………………………………………………………

Vẽ giỏi, toán giỏi, nên khi đổ Bac 2 (Tú tài toàn phần) xong, ông tính học ngành kiến trúc để trở thành kiến trúc sư nhưng thời đó chưa có đại học kiến trúc ở Hà Nội nên ông đành phải vào… trường thuốc. Bạn văn chương cùng thời ở Trường Bưởi là Đoàn Phú Tứ, Phạm Văn Hạnh… của nhóm Xuân Thu Nhã Tập, còn bạn ở trường thuốc cùng thời là Trần Văn Bảng, Trần Duy Hưng, Đào Huy Hách…

Mê hội họa văn chương nên ngay trong lúc đang học trường thuốc, ông đã học dự thính ở Trường cao đẳng Mỹ thuật, và từng làm ký giả cho tờ Trung Bắc Tân Văn.

Năm 1968, về hưu, sang sống ở Pháp, tiếp tục theo học y tế công cộng (MPH) tại Mỹ, cùng lúc học thêm về hội họa ở trường mỹ thuật. Ông là hội viên Hội Họa sĩ Pháp, với trên 20 lần triển lãm tại Paris, được nhiều giải thưởng hội họa, và năm 1999, nhận huy chương Vì sự nghiệp mỹ thuật Việt Nam tại Hà Nội.

………………………………………………………………………………………………………………………….

Năm 2012 bác sĩ – họa sĩ Dương Cẩm Chương vừa lên… 102 tuổi, tuổi Ta. Tôi nghĩ với ông, nên tính tuổi ta bởi ông thường nói chín tháng mười ngày ở trong bụng mẹ mới là thời kỳ quan trọng nhất của con người. Thật khó tưởng tượng nổi một ông cụ 102 tuổi luôn sảng khoái, cười ha hả, đối đáp linh hoạt như một người ở tuổi trung niên! Thế mà chỉ trước đó ít lâu ông đã lên một cơn “rối loạn tri giác” nặng, hoàn toàn mất trí nhớ, rơi vào hôn mê sâu, bệnh viện phải cho xuất viện về lo hậu sự. Về đến nhà ông nằm mê man suốt hai tháng trời như thế rồi bỗng nhiên tỉnh lại, quát mọi người sao bày đặt tụng kinh om sòm, bộ muốn cho ông chết sớm hả ? Quả thật suốt hai tháng mê man đó ông đã phiêu diêu nơi miền … Cực Lạc, chỉ tiếc ông chẳng còn nhớ gì để kể lại cho chúng ta nghe.

Cách đây vài tuần, ông phone gọi tôi nhắc sắp sinh nhật ông, nhớ đến và phát biểu đôi câu đấy nhé! Nhớ năm trước khi 100 tuổi, ông nói chỉ “thấy già thêm chút nữa” nên năm nay tôi cũng “tranh thủ” thăm ông sớm để hỏi đôi câu chớ đợi tới ngày sinh nhật thì đông đúc quá!

Vừa thấy tôi, ông đã từ trên giường lồm cồm ngồi dậy, hất tay người cháu đang định đỡ lưng mình, và “tấn công” ngay:

– Cuốn sách mới của anh có bài viết về tôi mà tôi chưa được đó nhé!

– Dạ, có phải chú muốn nói cuốn Nhớ đến một người không?

– Đúng rồi. Nhưng không sao! Tôi cũng đã có rồi. Một đứa cháu đã mua tặng cho. Anh viết về mọi người mà chẳng “kết luận” cái gì cả! Như ông Trần Văn Khê, anh viết về nhiều thời kỳ của ông mà cũng chẳng có kết luận nào cả? Vì thế mà trong giấy mời anh, tôi gởi theo mấy bức thư…

Thì ra vậy. Tôi đã hơi ngạc nhiên sao trong giấy mời của ông, tôi thấy có kèm thư của Ni sư Trí Hải, GS Trần Văn Khê và ông Cao Bá Ninh… . Thì ra ai nấy viết cho ông đều có “kết luận” rất rõ ràng.

Giáo sư Tần Văn Khê viết:

Thưa Dương Cẩm Chương đại huynh,

Kính nể đại huynh, một nghệ sĩ trong y khoa

Ngưỡng mộ đại huynh trong nghệ thuật hội họa

Khâm phục đại huynh, một nghệ sĩ trong nghệ thuật sống.

(02/01/2006)

Ni sư Trí Hải thì viết:

(…) các nhà báo nói Bác trông như một bá tước, họ nói cũng đúng, nhưng tôi thấy Bác như một nghệ sĩ và một thiền sư, ở tính bình dị hồn nhiên của Bác. Nhờ vậy mà Bác giữ mãi được sức khỏe và tâm hồn trẻ trung (Tuê uyển, 12.10.2000).

Còn ông Cao Bá Ninh viết trong một email gần đây:

Thư gởi một người thật quen

Mercredi 6 avril 2011 18h47

(…) Ông đã vẽ cho đời để đời đẹp hơn. Để có được đời sống vui và thoải mái, tôi rất thích lối sống, cách sống và thái độ thật rõ với ĐỜI của ông…(…).

Tôi tìm cách chuyển đề tài:

– Chú thấy… sống lâu có gì hay hông chú?

– Có chứ. Mình được thấy…

– Thấy cái gì?

Ông ngần ngừ: Thấy nhiều thế hệ…

– Còn cái chết?

– Chết là một giải thoát…

– Sau cái chết là gì?

– Không biết !

– Còn trước hồi nằm trong bụng mẹ ?

– Không biết !

– Làm thế nào để có cuộc sống vui khỏe và… trường thọ như chú ?

– Cần 3 điều: Sức khỏe là một, việc làm là hai và tình yêu là ba.

Rồi ông nhìn tôi: Đây là thứ tình yêu rộng lớn… Nhưng mỗi ngày phải nhớ sám hối đó nhé! Cuộc đời nhiều vui khổ…

– Chú tập luyện, ăn ngủ thế nào ?

– Mỗi ngày tập thể dục đều 20 phút, ăn uống vừa đủ, ngủ nhiều.

– Chú còn vẽ không ?

– Hết vẽ được. Mấy ngón tay này…

Rồi ông đưa mấy ngón tay cho tôi coi.

***

 Họa sĩ – Bác sĩ Dương Cẩm Chương đã từ trần giữa khuya 9.8.2014 nhằm đúng Rằm tháng bảy Vu lan thọ 104 tuổi.

“Kẻ lữ hành không mệt mỏi của đường dài” (*) đến nay có lẽ đã đến lúc cần phải nghỉ ngơi đôi chút rồi thì phải. Cuối năm ngoái (2013), trong ngày sinh nhật thứ 103 của mình ở Chez Nous, ông đã phát hành cuốn “Trăng soi bóng nước”, tập hợp chọn lọc những bài viết của bạn bè, con cháu, học trò mình từ xưa nay như một kỷ niệm. Nhớ lần đó ông còn “buộc” tôi phải viết lời tựa cho cuốn sách, tôi không thể nào từ chối được.

Tôi vẫn thường thăm hỏi người bạn cùng khóa là bác sĩ – họa sĩ Thân Trọng Minh, cháu ruột bà Thân Thị Ngọc Quế, phu nhân của bác sĩ Dương Cẩm Chương về tình hình sức khỏe của ông. Nhà thơ Thân Thị Ngọc Quế thì đã qua đời trước ông mấy năm, và có lẽ đang đợi, mà ông cứ mãi chần chờ… Khoảng 4 tháng sau này, ông yếu dần, ăn ít đi vì… đau răng và cũng bắt đầu có dấu hiệu rung nhỉ ở tim. Bây giờ sáng sáng ông chỉ ăn được thức ăn mềm, trưa và chiều thì súp, bí đỏ khoai tây cà rốt và thịt xay… người cháu gái cho biết. Tối đó, ăn súp xong ông kêu mệt lúc sau thì ói nhiều lần, ông nói với mấy cô cháu: “Ông trúng thực rồi!”. Thấy mọi người lo lắng, ông bảo không sao đâu, ông không chết đâu đừng lo. Thế rồi ông… chết thiệt, êm ái, tỉnh táo đến phút chót.

Tôi ghi vào sổ tang: “Vậy là chú Chương đã nghỉ ngơi sau 104 năm rong ruổi trên đường dài của người lữ hành không biết mệt mỏi. Chúc họa sĩ- bác sĩ Dương Cẩm Chương phiêu diêu miền Cực lạc… và tiếp tục cuộc hành trình.”.

(Nguồn: Văn Hóa Phật Giáo, số 218-219, Xuân Ất Mùi, 2015)

………………………………………………………………….

(*) Trịnh Công Sơn.

 

 

 

 

Một tuổi già hạnh phúc (9)

Có một bác sĩ riêng!

Có cách nào để có một “bác sĩ riêng” không? Dễ mà không dễ! Thường chỉ khi đau ốm hoặc bệnh đã nặng rồi mới vội vàng chạy kiếm bác sĩ. May nhờ rủi chịu. Đặc biệt với người già hay đau yếu bệnh hoạn, nhiều lo âu sợ hãi lại càng cần một bác sĩ “riêng”.

 Thật không may nếu gặp một bác sĩ “lạnh lùng”, thiếu tâm lý chăm sóc người cao tuổi, thích hù dọa, thích bày vẽ làm cho hoảng sợ thêm, hoặc dụ dỗ mê tín vào một thứ thuốc tiên thuốc thánh, một thứ máy móc tân kỳ “nhảm nhí” nào đó… trong khi vấn đề chính của người già khi đau ốm là “sức khỏe tâm thần” bên cạnh thể chất đương nhiên đã phải suy yếu theo thời gian. Có cách nào để có một bác sĩ “riêng” cho người già trong nhà không là vấn đề nên nghĩ tới sớm. Ngày nay nhiều bác sĩ chịu đến nhà, nhiều phòng khám cử người đến chăm sóc người bệnh tại nhà. Đây là một điều tốt. Vấn đề là chọn bác sĩ “riêng” đó như thế nào?

Bác sĩ “riêng” ở đây phải là một bác sĩ thân quen gần gũi với gia đình, gắn bó lâu năm – có khi qua nhiều thế hệ- được sự tin cậy của gia đình chớ không phải bất cứ bác sĩ nào. Vị bác sĩ đó không chỉ biết rõ bệnh tật mà còn biết rõ tâm tính, hoàn cảnh… từng người trong gia đình, đặc biệt với người già. Họ không chỉ chữa trị các bệnh thông thường ( đến 90% các trường hợp) mà còn quan tâm đến sức khỏe thể chất, tâm thần, cảm xúc, xã hội…. của từng thành viên, và khi cần thì chính họ sẽ giúp có những quyết định đúng đắn hoặc gởi đến chữa trị ở một chuyên khoa sâu nào đó để tránh tình trạng “tiền mất tật mang”!

Đợi đến lúc có bệnh rồi mới chạy đôn chạy đáo đi tìm bác sĩ, may nhờ rủi chịu, nhắm mắt đưa chân thì không hay. Có một bác sĩ “riêng” như vậy rồi thì ta có thể yên tâm, không bị động. Đặc điểm của bác sĩ “riêng” là sự gần gũi, tin cậy, chớ không đợi lúc ốm đau để rồi  “hết bệnh quên thầy”!

Bác sĩ “riêng” của gia đình không phải là bác sĩ gia đình.  Bác sĩ gia đình là một ngành y học mới phát triển gần đây, nhằm đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe toàn diện,  chăm sóc ban đầu (primary care) rất thịnh hành ở các nước phát triển và cũng đã bắt đầu hình thành gần đây ở nước ta.

Với những tiến bộ của y học, ngành y có khuynh hướng chia chẽ bệnh tật con người thành những chuyên khoa sâu, manh múng, quên đi con người là một tổng thể hài hòa, và sức khỏe không chỉ là không có bệnh hay tật, mà là sự sảng khoái (well-being) cả về thể chất, tâm thần và xã hội như đã biết. “Bác sĩ gia đình” do đó cần đáp ứng toàn diện nhu cầu này.

Các nghiên cứu cho thấy mối quan hệ giữa thầy thuốc với bệnh nhân chính là một “phương thức trị liệu” hiệu quả nhất! Sự tin tưởng giúp giảm bệnh đi một nửa rồi, đồng thời giúp người bệnh tuân thủ điều trị nửa còn lại kia nên dễ thành công.

“Bác sĩ riêng” nên là một bác sĩ tổng quát, biết lắng nghe, biết hướng dẫn, giải thích đầy đủ và dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm… Họ biết quan tâm tới nỗi “khổ”  bên cạnh nỗi “đau” của bệnh nhân. Bác sĩ riêng cũng là một bác sĩ tư vấn, tham vấn cho gia đình chứ không chỉ can thiệp khi có bệnh tật.

Có người chọn một bác sĩ “mát tay” qua lời giới thiệu của bạn bè, có người chọn một bác sĩ “hạp tuổi”, có người lại tình cờ mà gặp trong một buổi họp mặt, một tiệc cưới rôm rả nào đó…!

Và dĩ nhiên cần có thời gian để mối giao tình trở nên thân thiết và tin cậy.

Bs Đỗ Hồng Ngọc.

Du Tử Lê với… “Ghi Chép Lang Thang” (ĐHN)

Như một lời xin lỗi Đỗ Hồng Ngọc,

(Jan/10/2015)

Du Tử Lê

 

Nhiều độc giả (kể cả một số người có làm thơ), nói với tôi rằng, biết làm thơ và làm được thơ là một hạnh phúc! Tôi nghĩ khác.

Với tôi, trừ những người đến với thi ca như một thời thượng, làm dáng, hoặc, một cuộc du ngoạn ngắn hạn thì; làm thơ là một lao động (tinh thần,) vất vả. Một thao tác trí tuệ ngặt nghèo. Thường khi bất lực. Đuối sức.

Với tôi, đó là một cuộc chạy đua việt dã không đích đến. Không bạn đồng hành.

Tôi chưa thấy một cá nhân bình thường, không bị một khuyết tật tinh thần nào, ở lại được bền lâu, với thi ca. Tôi cũng chưa thấy một cá nhân thỏa mãn mọi lãnh vực trong đời thường, có thể tạo được một hơn phối tốt đẹp với thi ca. Tại sao?

Xin thưa, vì căn bản, thi ca là đỉnh ngọn chênh vênh, nhọn, sắc nhất của định mệnh bất toàn.

Vì căn bản, thi ca là cõi trú đầu tiên và, cuối cùng của những tâm hồn bất an. Những sinh phần liu điu, cần sự cân bằng sinh-thái-tinh-thần.

Hiểu như thế, với tôi, nhà thơ trước nhất, là người thợ đào huyệt chữ nghĩa. Huyệt hình ảnh. Huyệt chân dung những mảnh đời đã mất. Hay, những phần đời (lẽ ra), phải là, như vậy.

Những hầm hố đào được; những mộ huyệt đủ sâu, cuối cùng, nhà thơ chỉ còn đủ sức thả mình, rớt xuống. Y hoàn tất cuộc đua việt-dã-trí-tuệ (một mình.) Y hoàn tất trận đánh sinh, tử (dài lâu), với địch thủ trên cơ: định mệnh. Y san bằng mọi bất toàn. Y cân bằng sinh-thái-thân-tâm. Nhưng, đau đớn thay, đó cũng là lúc, y hiểu, tận cùng vẫn là: Thất bại. (Hiểu theo một cách nào khác).

Trên hành trình chữ nghĩa, nơi đôi, ba giao lộ, tôi may mắn được gặp một số bằng hữu. Những thi sĩ. Trong số này, có bạn tôi, Đỗ Hồng Ngọc.

Tôi không chủ quan nghĩ rằng, Đỗ Hồng Ngọc, chia sẻ những quan điểm của tôi về thi ca và, đời sống. Chữ nghĩa và sự bất toàn. Khuyết tật và định mệnh.

Nhưng, là người dõi theo hành trình văn chương của Đỗ Hồng Ngọc, trên dưới năm mươi năm qua – – Từ những bài thơ đầu đời, tới những bài thơ mới nhất (những năm đầu thiên niên kỷ 2000), tôi nghĩ, Đỗ Hồng Ngọc, thi sĩ, không chỉ muốn hoàn tất cuộc đua việt-dã-trí-tuệ (một mình). Ông cũng không chỉ muốn hoàn tất trận đánh sinh, tử (dài lâu,) với địch thủ trên cơ, định mệnh. Mà, ông còn muốn trả ơn người, ơn đời bằng chính những lao tác tinh thần, song song với những lao động đời thường, của ông nữa.

Ở quá xa, tôi không thể tìm đến ông (như ngày nào), để ngả mũ chào ông: Một thi sĩ. Tôi viết xuống, những dòng chữ này, như một lời xin lỗi, thi sĩ.

Hôm nay, giữa thập niên 2010s của một thiên niên kỷ khác, tôi lại thấy tôi sẽ rất không phải với họ Đỗ, nếu không sớm nói với Đỗ Hồng Ngọc rằng, tôi cũng rất biết ơn ông với những trang văn xuôi đẹp như thơ, ông gửi cho người, cho đời. Thí dụ “Gió heo may đã về”. Thí dụ “Già ơi…Chào bạn”. Thí dụ “Nghĩ từ trái tim”. Thí dụ “Viết cho các bà mẹ sinh con đầu lòng”  cùng nhiều nữa… và, mới đây: “Ghi chép lang thang”. (*)

Tôi thích lắm tựa đề tác phẩm mới nhất của Đỗ Hồng Ngọc. Ông gọi đó là những ghi chép lang thang, đúng nghĩa…lang thang – – Khi ở trang 287, 288, trả lời câu hỏi của Lê Uyển Văn, ông viết:

“‘Ghi chép lang thang’ thực ra là những ghi chép không đầu không đuôi, kiểu ‘cà kê dê ngỗng’ trong lúc lang thang nơi này nơi khác, chợt nghĩ, chợt nghe, chợt nhớ…một điều gì đó có khi chỉ là mùi khoai nướng, có khi chỉ là mùi dĩa bánh căn, mùi cá khô đuối xúc hột vịt…, thậm chí mùi phân trâu bò trên đường làng cũ, nhưng cũng có khi là một câu nói đanh thép của nhà vua trong bảo tàng viện với hàng trăm chiếc…thuyền thúng giăng ngang bãi biển một ngày lộng gió…

“Ghi chép lang thang không là chuyện ‘văn chương chi sự’ mà chỉ là những ghi chép riêng tư cho đừng quên với người tuổi tác. Thế rồi thế giới bỗng nhiên phẳng, người người trong nháy mắt có thể tâm tình trao đổi cùng nhau, bèn cùng mò mẫm mà ‘tung’ lên cho bạn bè gần xa khắng khít nhau hơn. Ghi chép lang thang như vậy cũng chỉ là những cảm xúc bất chợt, không tính toán, không…hư cấu. Mà thực ra ‘ghi chép’ cũng chẳng phải là ‘ghi chép’, mà có khi viết lách lăng nhăng dòm giống bài thơ mà không biết có phải thơ không, hoặc có khi ngoằn ngoèo như một phác thảo… mà không biết phải họa không.”

Trước đó, từ trang 267 tới trang 272, trả lời câu hỏi của Nguyệt Mai, một thân hữu của ông, về tình bạn, những ngày tóc còn mướt xanh, ông kể:

“Tình cờ lục lọi đống sách báo cũ thì gặp được tờ Tin Sách, nguyệt san do Trung tâm Văn bút Việt Nam xuất bản, bộ mới, số 38, tháng 8-1965 có bài Điểm sách của Đỗ Nghê về tập “Thơ Du Tử Lê”, tập thơ đầu tay của anh, do chính tác giả tự xuất bản. Ái dà, vui quá, đọc lại coi hồi đó – gần nửa thế kỷ trước- ‘bọn trẻ’ mình viết lách ra sao! Cũng không đến đỗi nào!

“Hãy đọc thử vài đoạn trong bài Điểm sách này:

Thơ DU TỬ LÊ- Tác giả xuất bản- Saigon 1965

Khổ 15×21 – 70 trang – 48đ

Tôi chưa được biết Du tử Lê, nhưng đọc thơ anh tôi thấy như quen đã từ lâu, rất gần gũi (…). Du tử Lê đến bằng bước chân ca dao, ngọt ngào, tình tứ, bằng một tâm hồn yếu đuối, đam mê và rất nhiều dằn vặt, xót xa về quê hương, về số kiếp…

tôi còn tiếng nói

tôi còn linh hồn

tôi còn dĩ vãng

tôi còn quê hương

tôi còn lịch sử

tôi còn là tôi

(tuyên ngôn)

(…) Thơ Du tử Lê giản dị mà không thiếu truyền cảm vì đã nói lên ý nghĩ thực: không cầu kỳ, không ngạo nghễ, kiêu sa như phần đông những nhà làm thơ thời thượng.

Bắt đầu một ngày

Con người múa may

…..

Kết thúc một ngày

Con người thua cay…

(Một ngày của con người)

(…) Bên cạnh một Du tử Lê đầy hoang mang, khắc khoải, thao thức đó, còn có một Du tử Lê mềm yếu, đam mê, lãng mạn. Ở đây Du tử Lê cũng trung thành với kỹ thuật của anh. Không có những cầu kỳ, bí hiểm, sáo ngữ mà là những lời ca dao (…)

Và đây nữa là cái lãng mạn của Lê, cái lãng mạn thực dễ thương:

* tình tôi đam mê hồn tôi yếu đuối

ánh mắt nụ cười em đã giết tôi…

* mai em có con tay bế tay bồng

mai em yêu con, mai em thương chồng

tôi chỉ xin em một lần kể lại

chuyện em sang sông: có tôi đau lòng

(Thư cho em)

Và cái nhìn đầy triết lý bi quan:

cầm bằng bãi gió mây qua

đôi chân nhỏ dại lỡ sa vào đời

cầm bằng nước mắt trôi xuôi

tiếng đâu thê thảm ru dài không gian

(Cầm bằng)

(Đỗ Nghê- Tin sách Bộ mới, số 38, tháng 8-1965 trang 9-11)

“Không biết Du Tử Lê bây giờ khi đọc lại những dòng này thấy sao, có ngượng, có mắc cỡ gì không, chớ tôi thì tôi cảm động! Lúc đó bọn tôi đều mới ngoài hai mươi!

“Những năm gần đây, khi có dịp gặp lại nhau ở Saigon, Du Tử Lê thường nhắc: Thời đó, một nhà thơ trẻ, có tập thơ đầu tay bao giờ cũng bị… đập, vậy mà Đỗ Nghê đã viết những lời trang trọng. Còn tôi, tôi cũng nói với bạn rằng tôi nghĩ thơ là tấc lòng, “thốn tâm thiên cổ”, cái còn lại là cái tình. Chẳng hạn, với tôi, khi nhắc Du Tử Lê tôi chỉ còn nhớ Thụy ơi, và tình ơi! ‘ Như loài chim bói cá. Trên cọc nhọn trăm năm. Tôi tìm đời đánh mất… Thụy ơi, và tình ơi…’ (Khúc thụy du, DTL) hay gần đây ‘khi tôi chết hãy đem tôi ra biển / đời lưu vong không cả một ngôi mồ / vùi đất lạ thịt xương e khó rã / hồn không đi, sao trở lại quê nhà’ (DTL). Nhiều câu chữ tôi không nhớ đâu, mà cũng chẳng cần nhớ đúng, nhưng cái tình trong thụy ơi và tình ơi hay hãy đem tôi ra biển thì tôi không thể nào quên. Tôi nhớ có lần đi xe lửa từ Baltimore về Washington DC sau khi thăm John Hopkins trở về thì cô Susan Barnes người cùng đi đã hỏi tôi về thơ ‘đương đại’ ở Việt Nam! Tôi nhắc đến nhiều người và đọng lại ở Đỗ Trung Quân. Tôi biết là dù tôi có… dịch được thơ Đỗ qua tiếng Anh đi nữa thì cô cũng chẳng hiểu gì nên chỉ kể cô nghe bài thơ của Đỗ về ông giáo già bán thuốc lá bên vệ đường để kiếm sống, không dám nhận mình là thầy khi cậu học trò bảnh bao đến mua thuốc lá đã ‘tôn sư trọng đạo’ chào ông! Cô Susan Barnes đã rơm rớm nước mắt! Tôi nhớ thơ Phan Khôi cũng chỉ vì ‘tình cờ đất khách gặp nhau hai mái đầu đều bạc… liếc mắt đưa nhau rồi con mắt còn có đuôi’. Mắt có đuôi. Vậy là đủ. Cũng như tôi nhớ ‘… yểu điệu thục nữ/ quân tử hảo cầu’ trong Kinh Thi ngàn năm trước, mà không cần biết hồi đó chữ viết cổ nó ngoằn ngoèo ra sao! Bây giờ thì thơ Du Tử Lê đã có những sắc thái riêng, riêng đến nỗi thành một trường phái – không ít người đang làm giống anh! Tôi không nói những dấu chấm dấu phẩy dấu dọc dấu ngang của thơ anh bây giờ là không cần thiết, vì nhờ đó khiến bài thơ mang nhiều vóc dáng khác, nhiều ý nghĩa khác, và người đọc có thể ‘tham gia’, thành một thứ thơ ‘tương tác’, hiện đại và độc đáo.

“Nói về thơ ‘tương tác’, bỗng nhớ có một bài viết lâu rồi trên Tạp chí Thơ: rằng với hai câu thơ của Vũ Hoàng Chương: ‘Em ơi lửa tắt bình khô rượu / Đời vắng em rồi say với ai?’ có thể đọc theo lối ngắt dòng, ngắt chữ thành: Em ơi / Bình rượu khô / Lửa tắt. Vắng em / Say với ai / Rồi đời!

“Khi viết bài điểm sách Thơ Du Tử Lê trên Tin Sách, chúng tôi chưa quen biết nhau. Một hôm, năm 73 thì phải, dutule ôm thằng con nhỏ chạy vào bệnh viện Nhi đồng tìm tôi ở phòng Cấp cứu. Thằng nhỏ bị bệnh Bạch hầu (Dipthérie) nặng, màng giả (fausse membrane) đã lan rộng, chặn nghẹt cổ họng làm hết thở! Bé lập tức được đặt ống nội khí quản giúp thở, làm hô hấp nhân tạo và chích huyết thanh, vaccin, cùng kháng sinh các thứ. Từ đó thân nhau. Vậy là ‘nghề’ và ‘nghiệp’có chút gắn bó phải không Nguyệt Mai?

“Rồi một tối nọ, anh gọi tôi khẩn cấp: Đỗ Nghê đến ‘cứu’ mình với! Thì ra có một nữ độc giả ái mộ thơ Du Tử Lê đang ngồi đợi anh ở quán café H, Đakao. Anh kẹt vì một lý do gì đó không biết, nhờ tôi tới ‘cứu bồ’. Tôi xách xe đến gặp cô nàng trò truyện… suốt buổi về thơ Du Tử Lê! Mấy chục năm sau, gặp lại Du Tử Lê và phu nhân của anh về thăm quê hương hóa ra là nàng… Chính là cô gái mê thơ dutule đã gặp năm xưa ở quán café!

“Có người nói anh có số đào hoa! Có người nói anh có cái giọng khiến con kiến… trong hang cũng phải bò ra! Tôi không biết. Với tôi, anh vẫn vậy. Nhỏ nhẹ. Dễ thương. Lãng mạn. Sâu sắc. Một lần anh vén bụng cho tôi xem vết mổ ở ruột già. Tôi hiểu tại sao thơ anh có ‘buổi chiều hóa trị’, có những ‘công án thiền’ và hình ảnh bệnh viện âm u… Nhìn sắc diện anh, nhìn vết mổ, tôi bảo chưa sao đâu. Quả thật những tháng ngày qua, Du Tử Lê làm việc với một sức đáng nể. Anh đã làm được nhiều việc, nhiều điều hơn xưa. Có lần anh gởi tặng tôi tập thơ ‘Năm chữ và 12 bài thơ mới’, ngay ở trang đầu thấy ghi khuyên độc giả không nên đọc quá 3 bài. Tôi thử đọc vài bài và thấy anh có lý. Thơ anh bây giờ, đọc quá ba bài chắc bị… tẩu hỏa nhập ma! Tôi bèn đùa anh bằng cách chép nguyên phần mục lục (tựa cũng toàn 5 chữ) ghép thành một bài thơ trời ơi và gởi lại hỏi biết thơ ai? lúc nào? ở đâu không? Anh nhận ra thơ Du Tử Lê nhưng chịu không thể biết đã viết lúc nào, ở đâu. Những chuyện đùa rất ‘giai thoại’ này làm chúng tôi quý nhau hơn. Gần đây, thơ anh đã có vẻ khác.

tôi vẫn muốn kể em nghe,

dù ta sẽ đánh rơi ngày sắp tới.

và hàng cây không nhớ nổi con đường!?!

khi em chảy tiếp những giọt lệ,

từ sớm mai tới buổi chiều

không cánh cửa mở vào cao ốc.

nơi em thả rơi không chỉ những sợi tóc…

(Lúc tình yêu hiện ra: như một người khách lạ)

“Hay những câu rất riêng này mà chỉ tôi thân tình mới hiểu: đời đánh cắp từ tôi chiều-tóc-mẹ / em mùi hương một chỗ-rất-riêng-tư/ ai nửa ngực? bỏ ai về với đất?/ đêm tặng tôi thân-thiết-đóa-thiên-thu.

Hình như tôi vừa gặp lại một Du Tử Lê của nửa thế kỷ trước, của Tình ca!

Đỗ Hồng Ngọc (Đỗ Nghê)

(Saigon, 7.2013)

……………………………..

Ghi chú: Thời đó, tên người, chữ lót không viết hoa.”

*

Ghi lại những trang văn trên của họ Đỗ, ngoài mục đích xin được trả lời Đỗ Hồng Ngọc rằng, chẳng những tôi không “ngượng hay mắc cỡ gì” mà, còn rất cảm động. Tôi cảm động về cái tình của những người làm văn nghệ ở thập niên 1960s, bên cạnh những đố kỵ, nhỏ nhen của những kẻ tiểu-tâm (thời nào, ở đâu cũng có), chúng tôi vẫn dành cho nhau những chào đón, vui mừng, trân trọng trước một sáng tác mới (dù không hề quen biết) – – Điều chính yếu tôi muốn nói ở đây là, dù tác giả “Ghi chép lang thang”giải thích thế nào về tác phẩm của mình, thì cũng chỉ là cách nói khiêm tốn tự bản chất ông mà thôi.

Với tôi, “Ghi chép lang thang” của họ Đỗ, vẫn là những trang văn Đẹp của một thi sĩ, một nhà văn có một tâm hồn và đời sống Đẹp.

Cái “Đẹp” mà, trong một thư ngắn, mới cách vài ngày, gởi cho bạn tôi Nguyễn Mạnh Hùng ở DC, tôi viết:

“…Đứng trước tình trạng đối đầu, phân hóa từ chính trị tới tôn giáo như hiện nay, tôi tin, rồi đây chỉ có cái đẹp của văn chương , nhất là thi ca, mới có thể cứu rỗi được nhân loại…”

Và, tôi nghĩ, Đỗ Hồng Ngọc cũng đã đóng góp phần riêng đẹp nhất của ông cho người, cho đời từ hơn nửa thế kỷ qua.

Ở đây, tôi không thấy cần thiết gởi tới ông, lời cảm ơn, vì sự giới hạn của hai từ này!

Tôi tin, bạn-tôi hiểu!.!

Du Tử Lê

(Garden Grove, Jan. 2015)

Một tuổi già hạnh phúc (8)

Chất lượng cuộc sống

Chăm sóc sức khỏe người già không chỉ lo điều trị cho hết bệnh mà còn phải lo phục hồi sức khỏe, quan tâm đến “chất lượng cuộc sống” của họ!

Do tuổi già, các hoạt động chức năng của cơ thể đã sút giảm, phần lớn đã hoặc đang “quá date”, không còn được như xưa, đặc biệt dễ nảy sinh các vấn đề sức khỏe tâm thần, rối loạn tâm lý ngày càng phức tạp khiến chất lượng cuộc sống càng xuống cấp nhanh chóng. Già không phải là bệnh nhưng già thì dễ mắc bệnh. Mà mắc bệnh thì mắc nhiều thứ một lúc! Bệnh này sanh bệnh kia. Chữa dứt chỗ này đã xì ra chỗ khác.

Lệ thuộc vào thầy vào thuốc thì chất lượng cuộc sống càng tệ hại. Bởi chỉ có mình mới biết rõ mình thôi! Đã đến lúc nên biết sống một mình, biết “độc cư”, biết “tự tại”! “Trời cao đất rộng/ Một mình tôi đi/ Đời như vô tận/ Một mình tôi về…/ Một mình tôi về/ Với tôi…” (TCS).

 

Chất lượng cuộc sống ( Quality of life) được định nghĩa là “ Những cảm nhận của cá nhân về cuộc sống của họ trong bối cảnh văn hóa và các hệ thống giá trị mà họ đang sống, liên quan đến các mục đích, nguyện vọng, tiêu chuẩn và các mối quan tâm của họ”. (Tổ chức Sức khỏe Thế giới, WHO).

Cảm nhận riêng mình, trong bối cảnh văn hóa, trong hệ thống giá trị… của riêng mình! Cho nên một “bà mẹ quê” sẽ chịu không nổi khi con cái hiếu thảo đưa về thành phố, nhốt trong phòng máy lạnh, ngày ngày cho uống sữa và ăn các thức cao lương mỹ vị, tháng tháng đi bác sĩ kiểm tra, ôm về một đống thuốc… sẽ khổ sở biết chừng nào khi nhớ đến sông nước, đồng lúa, cá kho tô, canh “rau đắng mọc sau hè” của mình!

 

Có một bảng chỉ số giúp đo đạc chất lượng cuộc sống trong lãnh vực sức khỏe gồm các yếu tố thể chất, tâm lý, tính độc lập, quan hệ xã hội và môi trường sống để mỗi người già có thể tự đánh giá và điều chỉnh, thích nghi:

Về thể chất chẳng hạn, ăn uống tốt không, có đủ chất không, có đủ năng lượng không? tiêu tiểu có bình thường không? có bị táo bón, rối loạn tiêu hóa gì không? hít thở dễ dàng không? có mệt mỏi, đau nhức thường xuyên không?… giấc ngủ thế nào? v.v…

Về tâm lý thì tự nhìn nhận bản thân mình thế nào, có “tự hào” dù tuổi đã cao nhưng vẫn còn như thuở nào không hay “nhìn lại mình đời đã xanh rêu”?  Có những cảm xúc tiêu cực hay tích cực khi nhìn ngắm cuộc đời, nhìn ngắm chung quanh… Tự đánh giá về khả năng suy nghĩ, học tập, trí nhớ, khả năng tập trung của mình ra sao?

Về tính độc lập: mức độ vận động, đi lại, sinh hoạt cá nhân thế nào? Có bị lệ thuộc nhiều vào thuốc men? Khả năng thích ứng công việc hằng ngày? Về các mối quan hệ với gia đình, với bạn bè?

Có một thang điểm trên bảng chỉ số đó để giúp mình tự đánh giá và tự điều chỉnh!

BS Đỗ Hồng Ngọc.

“người ta ở bển…” tặng Trần Vấn Lệ

người ta ở bển…

bạn có qua cồn Thới Sơn

người ta ở bển…

(Trần Vấn Lệ)

 

bạn nhắn nhờ thăm người ta ở bển

cồn Thới Sơn giữa dòng Mekong

ta lặn lội trăm lần tìm kiếm

ngược xuôi khắp ngã chằng chịt bóng dừa xanh.

sông rạch quanh co lách con thuyền nhỏ

bập bềnh sóng nước phương Nam

 

bạn dặn người ta mười bảy

tóc chải mượt dầu dừa

môi thơm mùi kẹo

nước da trắng muốt

nhờ tắm nước dừa xiêm

ta lang thang kiếm tìm

gặp ai cũng hỏi

những cô gái Thới Sơn

má hồng hây hẩy

lắc đầu quầy quậy

hổng quen!

 

cho đến một hôm trời cũng chiều lòng

có một cô răng khểnh,

bẻ gảy sừng trâu,

rất xinh

đúng là người xưa của bạn

nàng nhìn ta đôi mắt long lanh

khi ta nhắc tên,

nàng ôm chầm lấy ta rồi kêu to

ngoại ơi ngoại ơi…

ông… trần vấn lệ

ổng dìa nè!

 

Đỗ Hồng Ngọc

(Saigon, 22.01.2015)

Một tuổi già hạnh phúc (7)

“Kế hoạch già”?

Có một “kế hoạch già” thì dĩ nhiên tốt hơn cứ để đến đâu hay đến đó. Nhưng không phải dễ làm một kế hoạch như vậy. Con cái có hiếu có thể giúp một tay! Nhớ rằng lơ là một chút thì trách sao bỏ mặc, còn quan tâm một chút thì kêu “ không có gì qúy hơn độc lập tự do”…! Cho nên cần một kế hoạch… lỏng lẻo và uyển chuyển để tùy cơ ứng biến.

Tuy vậy, vẫn có những nguyên tắc chung cho một “kế hoạch già”, chẳng hạn dựa trên Tháp nhu cầu của Maslow, áp dụng vào hoàn cảnh người già, ta sẽ thấy ngay cần phải chăm sóc như thế nào cho thỏa đáng, không gây phiền hà mà cũng không thiếu sót. Những nguyên tắc này cũng giúp người già tự đánh giá “Chất lượng cuộc sống” của chính mình hiện nay ra sao.

Đó là tìm cách đáp ứng 5 nhu cầu thiết yếu của người già:

1) Nhu cầu sinh học: gồm những vấn đề cơ bản của “tồn tại” như : cái ăn, cái mặc, cái ngủ, cái thở, vệ sinh… , nói chung “tứ khoái” mà người xưa thường nói, cả vận động thể lực, đi đứng nằm ngồi, chữa trị bệnh tật…

2) Nhu cầu an toàn: nhà ở an toàn để tránh té ngã, đèn đóm đủ sáng, toilet không trơn trợt, môi trường xung quanh an ninh, an toàn cho sức khỏe… và, đảm bảo tối thiểu về… tài chánh!

3) Nhu cầu tình cảm, xã hội: giữ các mối quan hệ thân thiết trong gia đình, với con cháu, với bạn bè, xóm giềng, cộng đồng… Có ký ức tốt về tuổi thơ và tuổi thanh niên;

4) Nhu cầu tự khẳng định: có nếp sống tự tại, không bị áp đặt; có được sự tôn trọng và chấp nhận của mọi người, tiếp tục đóng góp cho gia đình và xã hội tùy năng lực để vẫn thấy mình hữu ích…

5) Nhu cầu tâm linh: hiểu luật vô thường, từ bi với mình, hướng thượng, tin tưởng ở sự sống thiện, nhân quả, phúc đức tổ tiên ông bà…!

BS Đỗ Hồng Ngọc.

 

Thư gởi bạn xa xôi 2 (2015)

Một chuyến về Nam,

Khởi hành trễ nên đến hơn 9 giờ đoàn mới tới Mỹ Tho. Lần nào cũng vậy, hễ về miền Nam là mình ghé Mỹ Tho trước. Phải ghé Mỹ Tho để làm một tô hủ tíu Mỹ Tho danh tiếng và một tách cà phê sáng… bên dòng sông Tiền. Cầu Rạch Miễu vắt ngang nối Mỹ Tho và Bến Tre làm cho đoạn đường về miền Tây ngắn lại, khác hẳn với thời lênh đênh trên chiếc phà ghé qua Cồn Phụng thuở nào. Xưa, Bến Tre thanh bình, nghe nói từ ngày có cây cầu hiện đại thì tình trạng mất cắp xe gắn máy ngày càng tăng…và bệnh tật cũng lan nhanh!

Lần này mình đi với Nhóm Học Phật của chùa Xá Lợi. Mình vẫn được anh em tín nhiệm cho làm… “tour guide” mà họ nói vui là “đạo… sư” vì mình hay… dẫn đi lang thang những chỗ họ không ngờ tới. Ngoài chuyện hủ tíu Mỹ Tho, vú sữa Lò Rèn, Sầu riêng R4…. mình còn hướng dẫn đoàn đi dọc tả ngạn sông Tiền (không theo quốc lộ) để hưởng không khí trong lành của đất phương Nam, đồng thời được dịp thăm khu Di tích chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút, nơi Quang Trung phá tan 5 vạn quân Xiêm (1785). Trong nhóm có nhà nghiên cứu lịch sử Trần Đình Sơn nên được dịp nghe anh kể chuyện Quang Trung, Nguyễn Ánh, Võ Tánh, Trần Quang Diệu… rất hấp dẫn! Rời bảo tàng Quang Trung, tiếp tục đi dọc sông Tiền đến tỉnh lộ 868 thì quẹo phải ra thị trấn Cai Lậy! Dọc đường không quên tạt chỗ này chỗ nọ mua vú sữa, sầu riêng… Đến Cai Lậy thì không thể không ghé café Hoàng Hạc của nhà nghiên cứu văn hóa Trương Ngọc Tường để mọi người có dịp làm một ly café-sầu riêng (tự pha chế)! Chủ quán chưa tới 70 mà tóc đã bạc phơ, trông có vẻ tiên phong đạo cốt lắm, nhà đầy đồ cổ, sách cổ, đủ thứ cổ, và, chuyện trên trời dưới đất gì cũng biết!

Rời Cai Lậy, đoàn tiếp tục hướng về Vĩnh Long qua cầu Mỹ Thuận. Lại nhớ phà Mỹ Thuận, nhớ áo bà ba. Ghé Vĩnh Long là để viếng đền thờ Phan Thanh Giản đặt trong Văn Thánh miếu, nơi thờ Khổng Tử và Chu Văn An. Dịp này ghé thăm bác sĩ Mười Trung, nguyên giám đốc Sở y tế, giám đốc bệnh viện Vĩnh Long, đồng thời là một lương y, nổi tiếng với món gia truyền “Thuốc Dán Con Rít” nhà ở gần đó! Bs Nguyễn Hồng Trung nay đã 86 tuổi, cao lênh khênh, vẫn còn rất sáng suốt. Anh than phiền món thuốc dán gia truyền của anh sao mà khó xin phép sản xuất quá, không hiểu tại sao! Rồi anh tặng mỗi người một hộp xài thử. Một bạn đang bị đau bả vai. Kết quả tốt.

Từ giả Mười Trung, đoàn ghé một quán café ở hữu ngạn sông Tiền để nhìn thuyền bè qua lại tấp nập. Mọi người uống dừa và ăn đậu phọng luộc!

Từ Vĩnh Long đi Sadec dĩ nhiên phải đi ngang Nha Mân. Bạn nhớ Nha Mân không? Nổi tiếng gái đẹp: “Gà nào hay bằng gà Cao lãnh/ Gái nào bảnh bằng gái Nha Mân”… nhớ không? “Bảnh” ở đây là bảnh bao, là bảnh toỏng, tức là xinh đẹp chớ không phải có người xuyên tạc thành “ Gái nào “chảnh” bằng gái Nha Mân” đâu nhe! Truyền thuyết nói rằng gái Nha Mân sở dĩ xinh đẹp là do Nguyễn Ánh… khi bị Tây Sơn rượt đuổi chạy đến đây đã bỏ lại các cung tần mỹ nữ nên bây giờ vùng này toàn con gái đẹp! Bây giờ người ta cho rằng Nha Mân gái đẹp là nhờ lai Việt, Khmer và Hoa.

Nhóm mình dừng lại ở Nha Mân không phải để nhìn các cô gái đẹp mà là để thăm chùa Hội Phước, ngôi chùa đẹp của thầy Lệ Trang (À, mà thầy Lệ Trang cũng rất đẹp trai đó nhe!). Ngôi chùa mới dựng, nguy nga, tráng lệ, cột gỗ, nền đá… với vô số sách và tượng Phật ở Tàng kinh các! Thầy Thiện Phước tiếp đoàn cũng rất dễ thương.

La cà mãi đến hơn 4 giờ chiều mới đến được Sadec! Kịp thăm chùa Kim Huê như đã hẹn. Kim Huê là ngôi chùa cổ hơn 200 năm, cạnh một dòng kinh xanh lượn khúc, có những cây cầu nho nhỏ bắt ngang, “cảnh vật gần như tranh”. Thầy Nguyễn Văn Mốt đã chờ sẵn ở đó. Năm ngoái mình đã có dịp đến “nói chuyện” với bà con ở đây một buổi tối cũng do thầy Mốt tổ chức nên không xa lạ với quý thầy và qúy Phật tử. Thầy Thiện Lâm trụ trì vui lắm, bảo rất mong hôm nào lại đến tiếp tục trò chuyện nữa. Còn Sư ông Thiện Ân, năm nay 90 tuổi vẫn sáng suốt, vui vẻ, khỏe khoắn, đi lại ngon lành… Bất ngờ mình gặp ở chánh điện mấy Phật tử chắp tay vái chào trân trọng và xưng con… ngon lành làm mình ngại quá, chắp tay xá xá… lia lịa để đáp lễ. 

Tranh thủ ghé qua thăm ông Tư Khánh, người sáng lập Bột Bích Chi nổi tiếng một thời ở Sadec. Trong đoàn nhiều người cũng bảo hồi nhỏ từng ăn bột Bích Chi! Ông nói về sự buông bỏ, về sự tỉnh lặng, « người thật việc thật » rất ấn tượng.

Buổi tối, thầy Mốt nhất định kéo cả đoàn về nhà thầy… ăn tối! Phải nói là linh đình! Chả cuốn, chả chiên, cá lóc nướng trui, bánh hỏi, gà hầm thuốc bắc… với trứng vịt lộn! TĐSơn ăn chay với mâm riêng. Mình thì cả hai… mâm! Đặc biệt có món rượu “chùm ruột” tự chế của gia đình mà ai cũng khen. Ông bà có 2 cô con gái đã ra riêng, nên có bạn bè đến thì vui lắm. Từ vài chục năm nay ông làm từ thiện, có một đời sống an lạc, hạnh phúc, được bà con quý trọng.

Sadec, chỉ với 150 ngàn dân mà có đến hơn 50 cái chùa. Chùa chiền san sát. Kể nghe một chuyện vui. Ở Chùa Hương, gặp thầy T.H kêu đang bị bệnh tiểu đường nặng, kiệt sức, mất ngủ, mắt thâm quầng… Các bạn kêu mình khám chữa giúp cho thầy nên đành phải “hành nghề” thôi. Mình hỏi kỹ bệnh tình, từ chuyện ăn, chuyện ngủ, chuyện vệ sinh và cả chuyện tu tập…, xem xét toàn bộ các xét nghiệm, thuốc men các thứ… mới hay bệnh tình thầy chẳng có gì đáng lo! Các kết quả xét nghiệm sinh hóa, xét nghiệm máu, siêu âm tim… đều trong giới hạn bình thường. Nhưng tại sao đến nỗi mất ăn mất ngủ suy nhược… với cả đống thuốc men thế này? Thì ra thầy kiêng khem quá kỹ, bị hù dọa quá nhiều… Mình hỏi thẳng: Vậy chớ Thầy sợ cái gì? Thầy thiệt thà thật dễ thương: “Sợ bệnh, sợ chết!”… Sau khi giải thích các kết quả xét nghiệm, siêu âm từng chi tiết…, mình giới thiệu các bạn cùng đi đang ngồi đây có 3 người bị tiểu đường, nặng hơn thầy, lâu năm hơn thầy mà ai nấy đều vui khỏe, ăn ngon ngủ yên… Thầy thì còn lâu mới chết! Chắc phải hai chục năm nữa! Thầy bỗng vui như vừa cỡi tấm lòng! Mình viết cái toa đơn giản và dặn dò các thứ. Cô điều dưỡng mắt sáng rỡ nói em cũng nói vậy mà Thầy đâu có chịu nghe! Ngày hôm sau, thầy Mốt phone cho biết thầy T.H đã ngủ được tốt và ăn được 3 chén cơm, thấy khỏe nhiều rồi! Các bạn khen mình đã học theo hạnh Bồ tát Quán thế Âm: biết lắng nghe, chia sẻ, thấu cảm và… “vô úy thí”! 

Rồi đoàn đi thăm nhà Huỳnh Thủy Lê, “người tình”. Úi chà, khá đông! Khách trong nước ngoài nước. Có nhóm đi dọc sông Mekong từ Campuchia sang. Mọi người được nghe kể “chuyện tình”, được ngắm ngôi nhà cổ, được mua vài món quà lưu niệm. Ghé qua Kiến An Cung, một ngôi chùa do Huỳnh Thiện Cẩm là cha Huỳnh Thủy Lê xây dựng gần đó. Ở nhà cổ Huỳnh Thủy Lê, Trần Đính Sơn bảo cô thuyết minh nên nhắc đến người cha là ông Huỳnh Thiện Cẩm, còn mình thì bảo nhớ nhắc đến Sơn Nam, cố vấn phim Người Tình. Thầy Mốt tiếp tục hướng dẫn ghé thăm chùa Phước Huệ. Sư bà Ni trưởng (nay đã 98 tuổi) đang chữa bệnh ở Saigon nên chỉ gặp Ni sư Như Huệ. Các tượng Phật và Bồ tát Quán Thế Âm ở chùa này đặc biệt có đôi mắt rất dài và đẹp. Đúng là chùa Ni! Đoàn vội vã đến chùa Giác Long cho kịp giờ vì thầy Minh Tấn đã chuẩn bị cho buổi trưa với món bún riêu chay! Thầy Minh Tấn, nhớ không, có cái “Tàng kinh các” rộng mênh mông gió lồng lộng phía hữu ngạn sông Tiền đó. Thầy nói thầy đã phát hành… hằng trăm cuốn Nghĩ Từ Trái Tim của mình cho một số phật tử ở đây. Trong đoàn có anh Thanh Nguyên, nhà sách Văn Thành chuyên xuất bản sách Phật giáo, vốn xưa cùng tu học với thầy ở Già Lam! Hai bạn lâu năm gặp lại nhau vui tíu tít. Thầy cho biết nhờ đọc bài mình kỳ trước mà Trần ThiệnTùng đã về Sadec ghé thăm Tàng kinh các của thầy và đề nghị làm tủ sách Nguyễn Hiến Lê cho bà con trong vùng, nơi không xa mộ tháp Nguyễn Hiến Lê ở chùa Phước Ân.

Về đến nhà đã hơn 8 giờ tối. Khá mệt. Một chuyến đi vui. Học được nhiều.

Hẹn kỳ sau nhé,

Đỗ Hồng Ngọc

(7-8 / 1 / 2015)

thơ Nguyễn Văn Anh: Mùi của Mẹ

Ghi chú: BS Nguyễn Quý Khoáng về Nha Trang, dịp may được gặp nhà thơ Nguyễn Văn Anh và được ông đích thân đọc cho nghe bài thơ này, anh nói anh không cầm được nước mắt và chuyển ngay cho tôi. Quả thật, đây một bài thơ tuyệt vời viết về Mẹ, đọc không thể không rưng rưng! Xin phép nhà thơ Nguyễn Văn Anh cho chia sẻ cùng bạn bè anh em trên trang này.

Đa tạ,

Đỗ Hồng Ngọc.

MÙI CỦA MẸ

Nguyễn Văn Anh

 

Thời son trẻ

Mẹ thơm mùi con gái

Mùi tằm dâu rơm rạ quê nhà

Mùi bồ kết hương cau thơm lắm

Mùi thanh xuân đồng nội Mẹ trao cho cha

Ngày vỡ ối con ra

Mẹ còn thơm mùi chăn gối

Mùi tro than hột muối củ gừng

Con bú mớm

Mẹ thơm mùi vú mọng

Con đi lẫm chẫm

Mẹ thơm mùi cơm nhão, cháo hoa

Con đến trường làng

Mẹ thơm mùi lúa rơm gạo mới

Con lên trường huyện

Mẹ thơm mùi cơm bới mo cau

Khi con ốm đau

Mẹ thơm mùi của Phật

À ơi…

Ôm con mùi Mẹ tỏa ra

Bệnh hoạn tiêu tán, tà ma phải lùi

Ngày nắng hạn

Mẹ thơm mùi me đất

Tháng mưa dầm

Mẹ thơm mùi con cá chột nưa

Con xa nhà mang theo mùi của Mẹ

Đi đông đoài nam bắc

Là con đi đất bằng biển lặng

Là con đi chân cứng đá mềm

Ơi những kẻ đi xa

Có nghe thơm mùi của Mẹ

Mẹ thơm mùi bếp lửa quê nhà

Mùi của Mẹ là mùi rất thật

Ngày con thành gia thất

Mẹ thơm mùi treo cưới

Mùi áo khăn đèn rượu trầu cau

Ngày tháng qua mau

Thoảng chút hương đời con hể hả

Mẹ còn giữ một mùi dân dã như rơm

Đời con lận đận áo cơm

Mẹ là áo gấm, tám thơm, nồi đồng

Đời con mỏi gối chồn chân

Lạ thay Mẹ vẫn thơm mầm lộc non

Con mấy mặt con

Vẫn ngỡ mình bé dại

Vì nhà ta còn mùi Mẹ, mùi Bà

Mùi Bà – mùi cái vú da

Mùi cau trầu với mùi hoa mẹ trồng

Mẹ ơi

Mẹ mới đó

Bốn mùa mặc áo the thâm

Sao nỡ vội già không trẻ mãi

Để vãn buổi chợ chiều tất bật đi mau

Vì biết con chờ gói kẹo cau đùm trong lá chuối

Ôi cục kẹo cau có hương bưởi hương ngâu

Có con cu kêu đầu hồi để thời gian qua chi vội

Bây giờ tội nghiệp Mẹ tôi

Tám mươi ba tuổi xếp đôi cánh cò

Mùi của Mẹ quanh co giường chiếu

Mùi trần ai khô kiệt xác thân

Mùi da xương bên ướt Mẹ nằm

Để cả đời bên ráo con lăn

Khuya nay quỳ xuống ôm chân

Mẹ ơi đã lạnh toàn thân

Mất rồi!

Cây cau già ngoài sân chết đứng

Ngọn trầu không héo úng rụng rời

Gió khóc ngoài giậu mồng tơi

Tre trúc quờ quạng tìm hơi Mẹ già

Mẹ hiền đi chuyến chợ xa

Mùi Mẹ cánh Hạc bay ra cõi Trời

Con thành đứa trẻ mồ côi

Mạ ơi!

Con thành đứa trẻ mồ côi

Lặng chiều nhang khói tìm hơi Mẹ hiền!

(NVA)

​

 

 

Một tuổi già hạnh phúc (6)

Làm sao biết đã… già?

Như đã nói, cha mẹ già thường nhìn các con 40, 50 tuổi đầu của mình như một đứa con nít, còn đứa con thì luôn thấy cha mẹ của mình như một người… lớn khỏe mạnh, chớ không ngờ cái già nó đã “xồng xộc” đến với họ, đã làm thay đổi bản thân họ mà chính họ cũng không hề hay biết!

Cho nên muốn biết cha mẹ đã… già chưa thì chỉ còn có cách “lén” quan sát họ đã có những dấu hiệu tâm sinh lý bất thường và những vấn đề về sức khỏe của tuổi già chưa mà thôi. Biết sớm thì tốt. Nhưng biết để quan tâm, chăm sóc, can thiệp kịp thời thôi chớ không phải để “dán nhãn” cho họ đã già nua, lỗi thời, rồi không để họ còn có chút độc lập tự do gì nữa cả thì rất không hay!

Trước hết hãy quan sát… coi cái bề ngoài của họ ra sao. Họ có lơ là quá đáng chuyện ăn mặc không? Có “mặc kệ” sao cũng được mọi thứ về chuyện chăm sóc bản thân mình không? Trí nhớ họ còn tốt không hay đã bắt đầu lẩm cẩm, quên trước quên sau, nhắc đi nhắc lại hoài một chuyện? Họ có loay hoay tìm kiếng lão, kêu mất kiếng dù đang đeo trên mắt hay tòang teng trên cổ không? Họ có nghễn ngãng nghiêng tai bên này bên kia để nghe cho rõ hoặc cứ hỏi đi hỏi lại hoài một chữ không? Họ có kêu TiVi mờ, điều chỉnh tới lui cũng không rõ hoặc kêu sách báo lúc này sao in chữ nhỏ quá, màu sắc không rõ ràng như xưa không? Họ có bước đi từng bước chầm chậm, loạng choạng, lê chân trên mặt đất như chân mọc dài ra và dễ bị vấp, bị trượt, bị té ngã không? Có kêu đau lưng nhức mỏi thường xuyên không? Có bỏ quên chìa khóa, điện thoại nơi này nơi kia tìm kiếm vất vả không? Thỉnh thoảng có quên tắt lò ga, quên khoá cửa nhà… không? Chờ đến lúc họ không còn nhớ tên con cháu đứa nào là đứa nào, quên cả đường đi lối về và rồi quên cả tên vợ tên chồng thì tình trạng đã… Alzheimer nặng!

Để ý coi họ ăn uống có còn biết ngon không? Ngủ có dễ không hay trằn trọc loay hoay suốt đêm? Có còn ham đi đây đi đó, cà phê cà pháo với bạn bè không? Có còn mê coi đá banh, tennis… như ngày xưa không hay chỉ thích ngồi im một chỗ như “đang lắng nghe im lặng đời mình” (TCS)? Họ có ôm TiVi suốt ngày rồi nhầm tưởng cảnh tượng trong phim ảnh là sự thật ngoài đời không?

Để ý coi họ có đã bắt đầu thở hồn hển nặng nhọc… khi leo cầu thang trong căn nhà quen thuộc của mình không? Họ có bắt đầu thức giấc đái đêm nhiều lần hay dễ bị dị ứng khi ăn một món  ăn quen thuộc không? Họ có bị bón rặn hì hục cả ngày không?…

Tóm lại, quan sát kỹ một chút sẽ thấy những thay đổi và tốc độ thay đổi ngày càng nhanh của một tuổi già. Và, có một “kế hoạch già” là cần thiết rồi đó!

Bs Đỗ Hồng Ngọc.