Ανδρέας Καπανδρέου's Blog, page 38

Ο Κύβος και άλλες ιστορίες του Αντώνη Μπαλασόπουλου

Η συλλογή διηγημάτων του Αντώνη Μπαλασόπουλου με τίτλο «Ο Κύβος και άλλες ιστορίες» αποτελείται από 30 σύντομα διηγήματα ταξινομημένα σε 6 ενότητες με τους ακόλουθους τίτλους: 1. Η πλευρά της αρχής, 2. Η πλευρά της απορίας, 3. Η πλευρά της εγκόσμιας γνώσης, 4. Η πλευρά της επουράνιας γνώσης, 5. Η πλευρά της φωνής, 6. Η πλευρά του τέλους.
Τριάντα ιστορίες -άλλες πολύ σύντομες, άλλες λιγότερο- τακτοποιημένες στις έξι πλευρές ενός έγγραφου παζλ. Ιστορίες για την παιδική ηλικία και την ενηλικίωση, για την εγκόσμια εμπειρία και για τη δυνατότητα μιας υπέρβασης, όπως αυτή προσφέρεται -φευγαλέα και αβέβαια- εντός των εγκοσμίων. Πέρα απ' το καλό και το κακό, υπάρχει μια πραγματικότητα μοναξιάς και συμπόνοιας, απόγνωσης κι ελπίδας, θυσιών και θριάμβων του εγωισμού, βίας και τρυφερότητας, περιορισμών και παιγνίων. Συχνά, υπάρχουν εκπλήξεις, αν και αρκετές φορές είναι επιφυλακτικές, στην αναμονή μιας δεύτερης (ή τρίτης) αναγνωστικής αναψηλάφησης. Με όρους ύφους, «Ο κύβος» είναι ένα εγχείρημα διάσχισης του ρεαλισμού ως τα όριά του, αναζήτηση μιας γραφής ανάμεσα στον χώρο "αυτού που θα μπορούσε να συμβεί" και στην αλληγορία, το σύμβολο, το αινιγματικό ή το ακαθόριστο. Ή αλλιώτικα: μια κίνηση στο σύνορο που εκτείνεται ανάμεσα στο μαγνητικό πεδίο της πρόζας και σε μια δύναμη άνωσης εντός της, που την ωθεί να σηκωθεί λίγο ψηλότερα από την άσφαλτο της καθημερινότητας. Λίγο ψηλότερα· όχι πολύ, γιατί θαύματα δεν υπάρχουν εδώ. Μονάχα ρωγμές και δυνατότητες, άλλοτε προσπελάσιμες στους ήρωες των ιστοριών, άλλοτε όχι. Αλλά πάντοτε ενταγμένες στο ζητούμενο μιας ηθικής εμμενούς στο λογοτεχνικό φαινόμενο, στη συνάντηση γραφής και πρόσληψης πάνω στο έδαφος ενός μοιρασμένου ρίσκου. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Τα διηγήματα: 
1. Η πλευρά της αρχής: ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ
2. Η πλευρά της απορίας: ΠΑΙΔΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΑΟΡΑΤΟΥ -- ΠΟΥ ΠΑΕΙ ΤΟ ΦΩΣ; -- Ο ΚΥΒΟΣ -- ΤΟ ΔΩΡΟ – ΣΟΚΟΛΑΤΕΣ -- Ο ΤΑΧΥΔΑΚΤΥΛΟΥΡΓΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ -- Ο ΙΠΤΑΜΕΝΟΣ ΔΙΣΚΟΣ.
3. Η πλευρά της εγκόσμιας γνώσης: ΜΕΝΟΥΜΕ ΣΠΙΤΙ -- ΤΟ ΦΟΡΤΗΓΟ -- Η ΚΟΥΡΣΑ – ΑΫΠΝΙΑ -- ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ -- HOMO ABSONDITUS -- Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ -- ΣΚΑΠΑΝΗ
4. Η πλευρά της επουράνιας γνώσης: ΛΑΖΑΡΟΣ – ΑΝΑΛΗΨΗ – ΚΙΒΩΤΟΣ – ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ -- ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ; -- Η ΕΚΛΕΚΤΗ – ΜΕΜΦΙΣ --  ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ
5. Η πλευρά της φωνής: ΝΤΕΛΙΒΕΡΙ -- Η ΦΩΝΗ -- QUI OARLE? -- Ρ. 
6. Η πλευρά του τέλους: ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ – ΑΩ 
Μπαλασόπουλος, Αντώνης. Ο κύβος και άλλες ιστορίες. Αθήνα: 24 γράμματα, 2021.

Η αγωνία του τερματοφύλακα τη στιγμή του πέναλτι του Peter Handke

 

Η αγωνία του τερματοφύλακα τη στιγμή του πέναλτι (γερμανικά: Die Angst des Tormanns beim Elfmeter / αγγλικά: The Goalie's Anxiety at the Penalty Kick) είναι μια νουβέλα του Αυστριακού νομπελίστα συγγραφέα Πέτερ Χάντκε (Peter Handke, 1942- ).

Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1970 και πρόκειται για ένα υπαρξιακό, αστυνομικό θρίλερ που ακολουθεί δέκα μέρες από τη ζωή ενός παλαίμαχου σχιζοφρενή τερματοφύλακα.

To 2019 απονεμήθηκε στον Πέτερ Χάντκε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας «για ένα έργο με επιρροή που με γλωσσική ευρηματικότητα έχει εξερευνήσει την περιφέρεια και την ιδιαιτερότητα της ανθρώπινης εμπειρίας» [“for aninfluential workthat withlinguistic ingenuity has explored theperiphery andthe specificity of human experience"]

Ο Χάντκε έχει ασχοληθεί με κάθε είδος γραπτού και λυρικού λόγου, όπως ποίηση, σενάριο, δοκίμιο, μυθιστόρημα, ενώ έχει καταγράψει και τις ταξιδιωτικές του εμπειρίες

Από την εισαγωγή του βιβλίου

Η γεωμετρική γραφή του Χάντκε και ο εμφανώς προκατασκευασμένος χαρακτήρας των βιβλίων του, που θεωρούνται από τα πλέον λογοκρατούμενα της σύγχρονης λογοτεχνικής παραγωγής, κέντρισαν το ενδιαφέρον μου για την αποκρυπτογράφηση διαγραμμάτων ή ενός πιθανού καννάβου, βάσει των οποίων πιθανό να ήταν γραμμένη η νουβέλα αυτή. Κατέγραψα λοιπόν τα γεγονότα της κάθε μέρας σε αντίστοιχα τετραγωνάκια και επιχείρησα διάφορους συνδυασμούς, αλλά το αποτέλεσμα ήταν μάλλον απογοητευτικό. Ωστόσο η εργασία αυτή δεν πήγε χαμένη, γιατί έχοντας μπροστά μου μια τόσο λεπτομερή κάτοψη, μπόρεσα να επισημάνω ορισμένα πράγματα πολύ χρήσιμα κατά τη γνώμη μου για την πληρέστερη κατανόηση του βιβλίου. [...] "Η αγωνία του τερματοφύλακα" δεν ανήκει στην κατηγορία των βιβλίων που κατατάσσονται στη "μεγάλη λογοτεχνία". Άλλωστε ο ίδιος ο Χάντκε είπε (αλήθεια, πότε θα συγκεντρωθούν όλες του οι συνεντεύξεις σ' έναν τόμο;) πως "μεγάλη λογοτεχνία μπορεί να υπάρξει μόνον εκεί όπου ο θάνατος δεν είναι παρών από την αρχή...". Πρόκειται όμως για μια πολύ σημαντική λογοτεχνία, που όσο περνάει ο καιρός, τόσο και περισσότερο μας αφορά. (Από την εισαγωγή του Αλέξανδρου Ίσαρη)

Handke, Peter. Η αγωνία του τερματοφύλακα τη στιγμή του πέναλτι / Πέτερ Χάντκε; μετάφρ.
Αλέξανδρος Ίσαρης. Αθήνα: Σμίλη, 1990

Handke, Peter. Η αγωνία του τερματοφύλακα τη στιγμή του πέναλτι / Πέτερ Χάντκε; μετάφρ. Αλέξανδρος Ίσαρης. Αθήνα: Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός, 2017

 

Κινηματογράφος

Ο Γερμανός σκηνοθέτης Βιμ Βέντερς (Wim Wenders ) έφτιαξε ταινία το 1972 κινηματογραφική ταινία βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Πέτερ Χάντκε.

 

The Royal Library of Denmark: η Εθνική και Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη της Δανίας

Η Βασιλική Βιβλιοθήκη της Δανίας (The Royal Library of Denmark), ιδρύθηκε το 1648 στην Κοπεγχάγη από τον βασιλιά Φρειδερίκο τον Γ’ και άνοιξε για το κοινό το 1793.

Αποτέλεσε την Εθνική Βιβλιοθήκη της Δανίας και το 1906 εγκαταστάθηκε σε κτήριο που σχεδιάστηκε από τον Δανό αρχιτέκτονα Hans Jørgen Holm και είναι ένα αντίγραφο από παρεκκλήσι του Παλατιού του Καρλομάγνου που βρίσκεται στον καθεδρικό ναό του Άαχεν.

Το 1999 κτίστηκε μια νέα εντυπωσιακή βιβλιοθήκη κοντά στο προηγούμενο κτήριο. Η νέα Βιβλιοθήκη λόγω του σχήματός της είναι γνωστή με την ονομασία Black Diamond – Μαύρο Διαμάντι.  Παλιά και νέα βιβλιοθήκη ενώθηκαν με σύγχρονες εσωτερικές γέφυρες και σήμερα στεγάζουν την Εθνική και Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης. 

Το 2017 η Βιβλιοθήκη συγχωνεύτηκε και με την κρατική και πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη στην πόλη Άαρχους (ή Ώρχους - Aarhus) σχηματίζοντας έτσι μια ενωμένη εθνική βιβλιοθήκη.  

Η οργάνωση της Βασιλικής Βιβλιοθήκης της Δανίας είναι σύνθετη αφού στεγάζεται σε δύο διαφορετικές πόλεις και εξυπηρετεί και τα δύο πανεπιστήμια (της Κοπεγχάγης και του Άαρχους).

Είναι από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες στον κόσμο και η μεγαλύτερη στις σκανδιναβικές χώρες. 

Κατέχει πολυάριθμους ιστορικούς θησαυρούς και ένα αντίγραφο όλων των έργων που τυπώθηκαν στη Δανία από τον 17ο αιώνα. Χάρη στις μεγάλες δωρεές στο παρελθόν, η βιβλιοθήκη κρατά σχεδόν όλα τα γνωστά Δανικά έντυπα έργα συμπεριλαμβανομένων των πρώτων Δανικών βιβλίων, που τυπώθηκαν το 1482 από τον Johann Snell.

Συνέδριο "Νέες τάσεις στο χώρο των βιβλιοθηκών: προτάσεις για εφαρμογή καινοτόμων πρακτικών"

 Η ΚΕΒΕΠ (Κυπριακή Ένωση Βιβλιοθηκονόμων - Επιστημόνων Πληροφόρησης), η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και το CARDET (Center for the Advancement of Research & Development in Educational Technology) συνδιοργανώνουν στις 2 Νοεμβρίου 2022 συνέδριο με τίτλο: "Νέες τάσεις στο χώρο των βιβλιοθηκών: προτάσεις για εφαρμογή καινοτόμων πρακτικών".

Πιο κάτω θα βρείτε την πρόσκληση και το πρόγραμμα του συνεδρίου.Για δήλωση συμμετοχής παρακαλούμε συμπληρώστε τη φόρμα εδώ https://docs.google.com/.../1FAIpQLSdmT_F34y.../viewform

Συνάντηση με το βιβλίο και τη φιλαναγνωσία

 

Συνάντηση με το βιβλίο και τη φιλαναγνωσία
Ανδρέας Καπανδρέου (Βιβλιοθηκονόμος Πανεπιστημίου Κύπρου – Συγγραφέας)

 

Εκδήλωση ΕΠΟΚ / Δήμου Αγλαντζιάς, 13 Νοεμβρίου 2019

 

 

Φίλες και φίλοι καλησπέρα σας.

Κατ’ αρχάς θέλω να ευχαριστώ τον ΕΠΟΚ και τον Δήμο Αγλαντζιάς για την τιμή να με επιλέξουν ως τον κεντρικό ομιλητή της σημερινής εκδήλωσης.

Σήμερα βρίσκομαι εδώ υπό τις ιδιότητές μου ως βιβλιοθηκονόμος ως συγγραφέας, αλλά κυρίως ως αναγνώστης και βιβλιόφιλος.

Η σημερινή μου παρουσίαση έχει τίτλο «Συνάντηση με το βιβλίο και τη φιλαναγνωσία». Αφού ξεκαθαρίσουμε κάποια θέματα που αφορούν την ορολογία, η παρουσίαση θα κυμανθεί σε 3 άξονες:  

1. Την αναγνωστική συμπεριφορά που έχει σήμερα ο άνθρωπος και ειδικότερα ο Έλληνας αναγνώστης,

2. τη Φιλαναγωνσία και

3. το μέλλον του βιβλίου και της ανάγνωσης.

Ορολογία

Θα ξεκινήσω τη σημερινή παρουσίαση δίνοντας κάποιους ορισμούς, έτσι για να μιλάμε την ίδια γλώσσα.

Βιβλίο

Βιβλίο ονομάζουμε τον φορέα γραπτού ή και εικαστικού περιεχομένου. Το έντυπο βιβλίο είναι το πιο διαδεδομένο και αυτό που έρχεται πρώτα στο μυαλό μας. Είναι αυτό που όλοι οι βιβλιόφιλοι αγαπήσαμε και θα θέλαμε να το δούμε να συνεχίσει να υπάρχει στη ζωή μας και στη ζωή των παιδιών μας.

Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι το βιβλίο μπορεί κάποιος, πλέον να το βρει και σε άλλες μορφές, όπως είναι η ηλεκτρονική (ηλεκτρονικό βιβλίο ή ebook) καθώς και η ακουστική (ακουστικό βιβλίο ή audio book).

Στη σημερινή διάλεξη θα αναφερθούμε λοιπόν και σε αυτά τα είδη βιβλίου.

Καλό βιβλίο (;)

Όταν ετοίμαζα τη συγκεκριμένη παρουσίαση με προβλημάτισε ιδιαίτερα ο χαρακτηρισμός «καλό βιβλίο» που δόθηκε αρχικά στον τίτλο της εκδήλωσης και ο οποίος μετά από συζήτηση και προβληματισμό με τους διοργανωτές αφαιρέθηκε.

Υπάρχουν φυσικά και οι αντικειμενικοί παράγοντες βάσει των οποίων μπορεί να κριθεί ένα βιβλίο. Αυτοί οι παράγοντες είναι ο τρόπος γραφής, η ποιότητα του περιεχομένου, η χρήση της γλώσσας, ο τρόπος ανάπτυξης της πλοκής, το στήσιμο τον χαρακτήρων (όταν μιλάμε για λογοτεχνικό βιβλίο) κ.α.

Υπάρχουν όμως και πολλοί υποκειμενικοί παράγοντες. Για κάποιον αναγνώστη ένα καλό βιβλίο μπορεί να είναι ένα ωφέλιμο βιβλίο που θα του διδάσκει κάτι το οποίο θα τον βοηθήσει στην καθημερινότητά του, για κάποιον άλλον ένα βιβλίο που θα τον ωφελήσει και θα τον καλλιεργήσει, για κάποιον αυτό που θα του δώσει νέες πληροφορίες, ενώ για κάποιον άλλον ένα βιβλίο που θα διεγείρει τη φαντασία του, θα τον κάνει να ταξιδέψει, θα τον ψυχαγωγήσει και θα τον κάνει να περάσει καλά. 

Διαβάζουμε τόσο από ευχαρίστηση όσο και από ανάγκη, για μορφωτικούς, για πολιτιστικούς αλλά και για πρακτικούς/πληροφοριακούς σκοπούς. Επομένως οι διαδικασίες που “φτιάχνουν” αναγνώστες είναι σύνθετες. Το ίδιο σύνθετες και πολύπλοκες είναι οι ανάγκες αλλά και η κρίση των αναγνωστών. Ένα βιβλίο που για κάποιον είναι «κακή λογοτεχνία», κάποιον άλλον μπορεί να τον ευχαριστεί και να τον ψυχαγωγεί. Αν στόχος είναι να ωθήσουμε κόσμο στο να πιάσει στο χέρι του ένα βιβλίο και να διαβάσει, τότε όλα τα βιβλία είναι εργαλεία που εν δυνάμει εξυπηρετούν τον σκοπό αυτό.

Ας ξεκινήσει κάποιος το διάβασμα και ας είναι και από κάποιο βιβλίο που εμείς δεν το θεωρούμε «καλό». Στο μέλλον, ο ίδιος αναγνώστης με την ενασχόλησή του με το βιβλίο, την επίσκεψή του σε βιβλιοπωλεία ή/και βιβλιοθήκες θα έρθει σε επαφή και με πιο ποιοτικά βιβλία. Μπορεί μάλιστα, αν έχει και το πνευματικό υπόβαθρο, να αποκτήσει την κρίση για την ποιότητα του βιβλίου.

Το τι εστί καλό βιβλίο θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει το θέμα μιας άλλης ημερίδας.

Εστιάζω λοιπόν την παρουσίαση μου στην εξέταση της αναγνωστικής κουλτούρας γενικότερα και στη φιλαναγνωσία.

Φιλαναγνωσία

Με τον όρο φιλαναγνωσία ορίζουμε την αγάπη προς την ανάγνωση, το διάβασμα και κατ΄ επέκταση και το βιβλίο.

Στις έρευνες και τις μετρήσεις που θα παρουσιάσω στη συνέχεια η φιλαναγνωσία διαχωρίζεται από την ανάγνωση και το διάβασμα που γίνεται υποχρεωτικά για μορφωτικούς σκοπούς στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο. Η φιλαναγωνωσία αφορά την ανάγνωση που γίνεται ως χόμπι, λόγω ελεύθερης επιλογής του αναγνώστη. Αυτή μπορεί να αφορά κυρίως λογοτεχνία αλλά όχι μόνο. Αφορά οποιοδήποτε βιβλίο επιλέξει κάποιος να διαβάσει με στόχο την ψυχαγωγία ή την επιμόρφωσή του εκτός κάποιας οργανωμένης εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η δια βίου μάθηση, πάντως, όταν εμπίπτει στη μελέτη βιβλίων επιλογής του αναγνώστη με σκοπό ο τελευταίος να αναπτυχθεί πνευματικά, να μορφωθεί περαιτέρω, ή ακόμα και να αποκτήσει νέες δεξιότητες, εμπίπτει κατά την άποψή μου στο πλαίσιο της φιλαναγνωσίας.

Από την άλλη, το διάβασμα που κάνει ένας μαθητής ή ένας φοιτητής επειδή αυτό επιβάλλεται από τον καθηγητή του είναι μεν ανάγνωση αλλά δεν εμπίπτει στην φιλαναγνωσία. Αν τώρα ο ίδιος ο μαθητής, πέραν από τη βιβλιογραφία που του επιβάλλεται, με καθαρά δική του πρωτοβουλία επιλέξει να διαβάσει και κάποιο άλλο επιπλέον βιβλίο, αυτό θα μπορούσε να καταμετρηθεί ως φιλαναγνωσία ανεξάρτητα αν το ερέθισμα προήλθε από ένα μάθημα, τον καθηγητή ή ένα άλλο βιβλίο που του επιβλήθηκε να διαβάσει.

Οι αναγνωστικές τάσεις της εποχής μας

Ερωτήματα που προκύπτουν:

Διαβάζει σήμερα ο κόσμος;

Πόσο διαβάζει;

Διαβάζει άραγε περισσότερο ή λιγότερο από το παρελθόν;

Απειλείται άραγε με εξαφάνιση το βιβλίο;

Πως μπορεί η φιλαναγνωσία να γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας;

Όλα αυτά θα προσπαθήσω να τα απαντήσω στη σημερινή παρουσίαση βασιζόμενος τόσο σε δικές μου προσωπικές εκτιμήσεις και παρατηρήσεις, όσο και σε ευρήματα ερευνών.

 

Ας ξεκινήσουμε μελετώντας τις αναγνωστικές τάσεις της εποχής μας.

Αμερικανική έρευνα

Οι τελευταίες έρευνες που έχουν γίνει στις ΗΠΑ δείχνουν ότι:

·         Το βιβλίο παραμένει ζωντανό και ελκυστικό για πολλή κόσμο. Παρά την ανάπτυξη του διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των έξυπνων συσκευών οι Αμερικανοί εξακολουθούν να διαβάζουν βιβλία (σε οποιαδήποτε μορφή τους) στο ίδιο ποσοστό όπως και το 2012.

[Σε ότι αφορά τις αναγνωστικές συνήθειες των Ελλήνων αλλά και των Κυπρίων ειδικότερα, θα αναφερθώ στη συνέχεια].

·         Οι νέες τεχνολογικές συσκευές καθιστούν το (ηλεκτρονικό) βιβλίο πιο εύκολα προσβάσιμο.  Όμως το έντυπο βιβλίο είναι ακόμα πολύ πιο δημοφιλές από το ηλεκτρονικό (e-book) και το  ακουστικό βιβλίο (audio book). Μόνο 6% επιλέγουν να διαβάζουν αποκλειστικά ηλεκτρονικά βιβλία. Επίσης, με τη βοήθεια του διαδικτύου ένα βιβλίο (ακόμα και το έντυπο) γίνεται πολύ πιο εύκολα γνωστό, αφού πλέον ο καθένας έχει εύκολη πρόσβαση σε πληροφορίες που αφορούν την έκδοσή του βιβλίου, το εξώφυλλο, η περίληψη του, κριτικές σχετικά με αυτό, πληροφορίες για τον συγγραφέα κτλ.  

·         Όλο και περισσότεροι αναγνώστες διαβάζουν προκειμένου να εξερευνήσουν θέματα του ενδιαφέροντος τους και για να ενημερώνονται για θέματα της επικαιρότητας.

 

Ø Περισσότερο διαβάζουν όσοι έχουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Οι νέοι μεταξύ 18-29 είναι οι πιο φανατικοί αναγνώστες ενώ από το 2012 έχει παρατηρηθεί μεγάλη αύξηση στους αναγνώστες ηλικίας άνω των 65.

Ø Οι νεαρότεροι διαβάζουν πιο εύκολα ηλεκτρονικά βιβλία ενώ ανάμεσα στους αναγνώστες υπερέχουν οι γυναίκες (14 βιβλία / χρόνο έναντι 9 των αντρών).

Ø Δυστυχώς τα παιδιά διαβάζουν λιγότερο με μια μειωτική τάση γύρω στο 1% κάθε χρόνο. Μια βρετανική έρευνα έδειξε πως για παιδιά κάτω των 12 ετών το διάβασμα ερχόταν στην τρίτη θέση των προτιμήσεων τους όσον αφορά τις δραστηριότητες που επέλεγαν να κάνουν στον ελεύθερο τους χρόνο, ενώ για παιδιά μεταξύ 13-19 το διάβασμα ερχόταν στην εντέκατη θέση.

Ευρωπαϊκή έρευνα

Σύμφωνα με πανευρωπαϊκή έρευνα του 2017 με τίτλο «Η αγορά του βιβλίου στην Ευρώπη» βλέπουμε τα ακόλουθα ενδιαφέροντα στατιστικά που αφορούν τους Ευρωπαίους και ειδικότερα του Ελλαδίτες και Κύπριους αναγνώστες:

Ø Η εκδοτική παραγωγή στην Ευρώπη έχει αυξητική τάση (574.000 το 2015). Παρόλο που τα κέρδη των εκδοτών σημείωσαν μεγάλη μείωση την τελευταία δεκαετία με αποτέλεσμα να μειωθεί και ο αριθμός των απασχολούμενων στον συγκεκριμένο τομέα, τα δύο τελευταία χρόνια τα κέρδη των Ευρωπαίων εκδοτών ανάκαμψαν και σημείωσαν άνοδο.

Ø Στην Ευρώπη τα ηλεκτρονικά βιβλία αντιπροσωπεύουν το 6-7% των βιβλίων (στην Ελλάδα 1% και στην Κύπρο το ποσοστό είναι ακόμα χαμηλότερο). Υπήρχε μια αυξητική τάση στην παραγωγή και στην χρήση ηλεκτρονικών βιβλίων στην αρχή της δεκαετίας του 2010 αλλά τα ποσοστά δείχνουν να σταθεροποιούνται.

Ø Η συγκεκριμένη έρευνα δεν περιλάμβανε στοιχεία σχετικά με την εκδοτική παραγωγή της Κύπρου αλλά καταφέραμε να τα αποκτήσουμε μέσω της Κυπριακής Βιβλιοθήκης που είναι υπεύθυνη για τις νέες εκδόσεις της χώρας. Η Κύπρος ( με πληθυσμό λίγο πάνω από 900.000) λοιπόν βρίσκεται στην τελευταία κατηγορία χωρών  που παράγουν από 0 μέχρι 1500 βιβλία ετήσιος. Συγκεκριμένα στην Κύπρο εκδόθηκαν 944 τίτλοι το 2017, 936 το 2016, 847 το 2015.

Πάντως, για να έχουμε μια καθαρότερη εικόνα σχετικά με την εκδοτική παραγωγή της Κύπρου θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τον μεγάλο αριθμό Κυπρίων συγγραφέων που για διάφορους λόγους επιλέγουν να εκδοθούν στην Ελλάδα αλλά και τους Τουρκοκύπριους που επιλέγουν να εκδοθούν στην Κυπριακή Δημοκρατία λαμβάνοντας το κυπριακό ISBN.

Ενδεικτικά αναφέρω ότι Σλοβενία (2εκ+), Λιθουανία (3εκ), Λετονία(2εκ) και Εσθονία (1,2εκ) είναι στην κατηγορία των χωρών που εκδίδουν 1500-5000 τίτλους τον χρόνο.

Η Ελλάδα (11εκ) βρίσκεται στην επόμενη κατηγορία χωρών που εκδίδουν 5000-10000 βιβλία τον χρόνο (στην ίδια κατηγορία είναι και οι: Νορβηγία (5εκ+), Αυστρία (9εκ), Σλοβακία (5εκ+), Βουλγαρία (7εκ) και Ρουμανία) (20εκ)).

Πρώτη με διαφορά σε όλη την Ευρώπη λόγω γλώσσας αλλά και αναγνωστικής κουλτούρας είναι η Μεγάλη Βρετανία με παραγωγή άνω των 100000 τίτλων ανά έτος.

Πόσα χρήματα ξοδεύουν οι Ευρωπαίοι στα βιβλία (ανά μέσω όρο);

Οι Ελλαδίτες ξοδεύουν κοντά στον μέσο όρο ενώ η μεγάλη έκπληξη αφορά τους Κύπριους οι οποίοι παρουσιάζονται να ξοδεύουν για αγορά βιβλίων πολύ περισσότερα από ότι θα περιμέναμε. Συγκεκριμένα οι Κύπριοι έρχονται 3οι στη σειρά πίσω, μόνο από τους Λουξεμβουργιανούς και τους Ολλανδούς! 

Τα στοιχεία αυτά μάλλον αφορούν και τις αγορές για σχολικά βιβλία αλλά και πάλι η 3η θέση που καταλαμβάνουν οι Κύπριοι είναι εντυπωσιακή.

Πόσοι διάβασαν τον τελευταίο χρόνο έστω και ένα βιβλίο

Ελλάδα 48%, Κύπρος 52% [Υψηλότερα ποσοστά έχουμε στις Νορβηγία 90%, Ισλανδία 86%, Σουηδία 83%, Λουξεμβούργο 82% και χαμηλότερα στην Ρουμανία με 30%]

Συστηματικοί αναγνώστες - Διάβασαν πάνω από 10 βιβλία τον χρόνο

Ελλάδα 7.8%, Κύπρος 9.6% [Υψηλότερο ποσοστό έχουμε στην Ισλανδία με 35.1% ενώ στον αντίποδα έχουμε τη Ρουμανία με 2.8%]

Τα θετικά της έρευνας:

Η πιο πάνω έρευνα δείχνει ότι γενικά ο Κύπριος, γενικά, έχει καλή σχέση με το βιβλίο. Σχεδόν 10% δηλώνουν συστηματικοί αναγνώστες ενώ ο αριθμός αυτών που διάβασαν έστω και 1 βιβλίο είναι μεγαλύτερος από αυτούς που δεν διάβασαν (52% διάβασαν και 48% δεν διάβασαν). Τα στοιχεία αυτά καταρρίπτουν τον μύθο ότι οι συμπατριώτες μας απεχθάνονται το διάβασμα.

Ø Το μυθιστόρημα παραμένει το δημοφιλέστερο είδος που επιλέγουν ως ανάγνωσμα οι Έλληνες. Η λογοτεχνία κυριαρχεί σε όλες τις ηλικίες αναγνωστών και είναι η μόνη κατηγορία βιβλίων στην οποία παρατηρήθηκε αύξηση ενδιαφέροντος ενώ σε σειρά προτίμησης ακολουθούν η ιστορία, η ψυχολογία, τα βιβλία θρησκευτικού περιεχομένου, η φιλοσοφία, τα ταξίδια, οι κοινωνικές επιστήμες και οι Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς.

 

Έρευνα Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ)

Το προφίλ του Έλληνα αναγνώστη σε αριθμούς

Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), από παλαιότερη έρευνα του 2010,  το προφίλ του Έλληνα αναγνώστη είναι το ακόλουθο:

8,2%. Το ποσοστό των Ελλήνων που διαβάζουν περισσότερα από 10 βιβλία τον χρόνο.

34,2%. Το ποσοστό των Ελλήνων που διαβάζουν 1-9 βιβλία τον χρόνο.

40,7%. Το ποσοστό των Ελλήνων που δεν διάβασαν απολύτως κανένα βιβλίο τον προηγούμενο χρόνο.

39%. Το ποσοστό των Ελλήνων που δεν διαβάζουν λόγω έλλειψης χρόνου.

35-54. Οι ηλικίες των περισσότερων από αυτούς που διαβάζουν τουλάχιστον 10 βιβλία τον χρόνο.

40,2%. Το ποσοστό των γυναικών που διαβάζουν από 1-9 βιβλία το χρόνο, έναντι 28% των ανδρών.

73%. Το ποσοστό των αναγνωστών που προτιμούν την ελληνική λογοτεχνία.

5,6 ήταν ο μέσος όρος των αναγνωσμένων βιβλίων για το 2010. Το 1999, ο μέσος όρος ήταν 7 βιβλία.

11,6 ο μηνιαίος μέσος όρος των χρημάτων -σε ευρώ- που ξοδεύουν οι Έλληνες για αγορά βιβλίων.

 

Ο κάθε αναγνώστης έχει διαφορετικό προφίλ, γούστα και ενδιαφέρονται. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να προσπαθήσουμε να αναδείξουμε τα βιβλία που ενδιαφέρουν τον καθένα αφού κάπου εκεί έξω στα ράφια ενός βιβλιοπωλείου ή μιας βιβλιοθήκης σίγουρα υπάρχει ένα βιβλίο, μια κατηγορία βιβλίων για τον καθένα.

 

Φιλαναγνωσία

Σκοπός της φιλαναγνωσίας θα πρέπει να είναι η εξοικείωση του ατόμου με το βιβλίο και την ανάγνωση και η σταδιακή εδραίωση μιας φιλικής σχέσης του με το βιβλίο (λογοτεχνικό και όχι μόνο). Αυτή η σχέση θα βοηθήσει τον αναγνώστη να αναπτύξει την κριτική και δημιουργική του σκέψη, να δραστηριοποιήσει τη φαντασία του και την εφευρετικότητά του, να εμπλουτίσει την αισθητική του καλλιέργεια, να δοκιμάσει τα συναισθήματά του αναπτύσσοντας έτσι τη συναισθηματική του νοημοσύνη, να καλλιεργήσει τη γλωσσική του έκφραση με έμμεσο και βιωματικό τρόπο, και εν κατακλείδι να συγκροτήσει ολόπλευρα την προσωπικότητά του.

Η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας και της κουλτούρας ανάγνωσης επιτυγχάνεται πολύ καλύτερα σε νεαρότερη ηλικία. 

Στόχοι φιλαναγνωσίας

Μέσα από τη διαδικασία της φιλαναγνωσίας επιτυγχάνονται και επιμέρους στόχοι, όπως:

• καλλιέργεια αναγνωστικής απόλαυσης

• άσκηση της δεξιότητας της προσεκτικής ακρόασης και ως εκ τούτου πρόληψη φαινομένων διάσπασης προσοχής, όταν δεν οφείλεται σε παθογόνα αίτια, που είναι πολύ συχνή στις μικρές τάξεις του δημοτικού σχολείου

• καλλιέργεια δεξιότητας αναδιήγησης ιστοριών, συναισθημάτων ή καταστάσεων

• ανάπτυξη δυνατότητας κατανόησης κειμένου

• ανάπτυξη συνεργατικής ικανότητας

• ανάπτυξη επικοινωνιακής ικανότητας

• αφηγηματική ικανότητα

• εξοικείωση με τη λειτουργία ομάδων

• δημιουργία κλίματος συντροφικότητας και δημιουργικότητας μέσα στην τάξη, η οποία σταματά να αποτελεί ένα άθροισμα μεμονωμένων μαθητών αλλά γίνεται μια «κοινότητα αναγνωστών».

 

Προτεινόμενες δράσεις φιλαναγνωσίας

Οι δράσεις στις οποίες αναφέρομαι πιο κάτω δεν είναι δικής μου έμπνευσης. Πρόκειται για δράσεις και πρωτοβουλίες που αναπτύχθηκαν στο εξωτερικό, ακόμα και στην Ελλάδα από το ΕΚΕΒΙ.

Ø Γνωριμία με τους Δημιουργούς (επισκέψεις συγγραφέων σε σχολεία) καθώς και Ψηφιακές Συναντήσεις (με δημιουργούς). Συνομιλία και παρουσιάσεις  με τη βοήθεια  της τεχνολογίας (π.χ. μέσω Skype). Στο πλαίσιο αυτό, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου της Ελλάδος  πραγματοποίησε το 2012 τη δράση Γράμμα σε ένα παιδί (8 γνωστοί Έλληνες συγγραφείς απευθύνθηκαν στα μέσω επιστολής προσπαθώντας να αναδείξουν τα οφέλη της ανάγνωσης).

Επιτρέψτε μου εδώ να κάνω μια μικρή παρένθεση και να διαβάσω την επιστολή που έγραψε για τη συγκεκριμένη περίσταση ο Θανάσης Βαλτινός:

Αγαπητέ Γιώργο,

Έχω μπλέξει. Πρέπει επειγόντως να μου ξαναδείξεις πώς θα διαβάζω τα sms στο κινητό μου. Μη γελάσεις, έχει χοντρύνει το μυαλό μου. Μη γελάσεις γιατί θα το πάθεις και συ σε καμιά εξηνταπενταριά χρόνια.

Λοιπόν, σχετικά με τα ταξίδια που συζητούσαμε την Κυριακή: τα καλύτερα τα έχω κάνει με τα βιβλία. Μέχρι το φεγγάρι έφτασα. Στα βάθη των ωκεανών επίσης. Με τον φίλο μου τον Ιούλιο Βερν. Δεξιοτέχνης. Και με τη δική μας τη Δέλτα. Όχι των παγωτών. Τη γιαγιά Πηνελόπη Δέλτα, με τον Καπετάν Άγρα, με τον Καπετάν Τυλιγάδη της. Τι ωραίες μορφές μέσα στις καλαμιές των μυστικών του βάλτου. Στην ηλικία σου αυτά. Συναρπαστική εποχή. Ακολούθησαν κι άλλα φυσικά. Πιο δύσκολα και ίσως πιο απολαυστικά. Γιατί ωρίμαζα στο μυαλό - και στην ευαισθησία. Με άλλους φίλους καινούργιους τώρα: Μπαλζάκ, Φλωμπέρ, Ντοστογιέφσκι, Παπαδιαμάντης, Τολστόι, Βιζυηνός. Τι έξοχη περιπέτεια, τι γνωριμίες. Μακρηγορώ ωστόσο. Την άλλη Κυριακή θα συνεχίσουμε. Και θα μου μάθεις όλες τις λειτουργίες του κινητού μου. Μέχρι τότε γεια σου.

Υ.Γ. Αναζήτησε στο μεταξύ τον «Μικρό Πρίγκιπα» του Σαιντ Εξυπερύ. Με έχει μαγέψει αυτό το βιβλίο. Ο Σαιντ Εξυπερύ ήταν πιλότος σε καταδιωκτικά. Ποιητής-πολεμιστής. Θα σου πω πολλά για τη ζωή του. Μοναχικός πρωτοπόρος.

Αυτά και άλλα πολλά γράφουν οι συγγραφείς στην προσπάθειά τους να κεντρίσουν το ενδιαφέρων των παιδιών στο μάθημα. Τα παιδιά βασιζόμενα στις επιστολές μπορούσαν να επιλέξουν να απαντήσουν σε κάποιο συγγραφέα, να ζωγραφίσουν κάποιο θέμα από μια επιστολή ή ακόμα να ζωγραφίσουν την καρικατούρα του συγγραφέα και να του την στείλουν.

Αυτούσιες οι επιστολές των οκτώ συγγραφέωνδημοσιεύτηκαν και στη σελίδα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) και μπορείκάποιος να τις βρει και στο δικό μου ιστολόγιο @Ανδρέας Καπανδρέου.

Ø Επιμορφώσεις (Σεμινάρια σε εκπαιδευτικούς και εκπαιδευτικούς συμβούλους, ημερίδες, επιμορφωτικό υλικό). Στόχος να εμπεδώσουν πρώτα οι εκπαιδευτικοί τα οφέλη της φιλαναγνωσίας και να εκπαιδευτούν σε τρόπους προώθησής της στα παιδιά.

Ø Κοινές δράσεις εκπαιδευτικών και μαθητών με τη χρήση πληροφοριών και βιβλιογραφίας π.χ. Δημιουργία Ψηφιακών Φακέλων από παιδιά και δασκάλους γύρω από μεγάλα θέματα της εποχής (μετανάστευση, ρατσισμός, διαδίκτυο κ.ά) και ανάρτησή τους στο διαδίκτυο. Οι ψηφιακοί φάκελοι (ένα σύνολο πληροφοριών γύρω από ένα θέμα, κατά τρόπο που θα προσφέρει τη δυνατότητα στο μαθητή να εμβαθύνει σε αυτό ή και να ερευνήσει περαιτέρω.

Ø Λέσχες Ανάγνωσης. Εκεί οι μαθητές (και όχι μόνο) θα συναντιούνται σε εβδομαδιαία ή 15νθήμερη βάση και θα συζητούν για τα βιβλία που επέλεξαν στην αρχή της χρονιάς με τους δασκάλους τους και θα τα διαβάζουν από κοινού. Κάθε φορά μπορούν να συμμετέχουν 10-15 άτομα έτσι ώστε να λειτουργήσει καλύτερα η Λέσχη.

Ø Ανάπτυξη των βιβλιοθηκών και παρότρυνση των  μαθητών να τις χρησιμοποιούν (Σχολικές, Παιδικές, Δημοτικές κ.α. βιβλιοθήκες). Παράδειγμα της παιδικής Βιβλιοθήκης που ανέπτυξε το Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Ø Εφαρμογή προγράμματος ελεύθερης ανάγνωσης μέσα στη τάξη, ως μέρος του μαθήματος (20 λεπτά τη μέρα – παράδειγμα Σκοτίας)

Το βιβλίο και η ανάγνωση σε σχέση με το παρελθόν

Ο κόσμος παλαιότερα διάβαζε περισσότερο; Απειλείται με εξαφάνιση το βιβλίο;

Πριν 100 χρόνια είχαμε άραγε περισσότερους αναγνώστες απ’ ότι σήμερα; Αν αναλογιστούμε και το ποσοστό του αναλφαβητισμού που υπήρχε ανάμεσα στον πληθυσμό, η απάντηση είναι όχι.  Το συστηματικό διάβασμα και η μελέτη ποτέ δεν απασχολούσε την πλειοψηφία του κόσμου. 

Η ανάγνωση ως συνήθεια, δέχτηκε κατά καιρούς διάφορα κτυπήματα.

Η διάδοση του ραδιοφώνου για παράδειγμα (μετά το 1930) ώθησε κάποιους να θεωρήσουν ότι το ραδιόφωνο θα αντικαθιστούσε το βιβλίο. Ήταν βλέπετε κάτι το πρωτόγνωρο, το μαγικό, μέσα από ένα κουτί να βγαίνουν ήχοι, μουσικές και κάποιος να μπορεί να μιλήσει από την άλλη άκρη του κόσμου, ακόμα και να διαβάσει ένα απόσπασμα ή ένα ολόκληρο βιβλίο και ο ακροατής απλά να κάθεται αναπαυτικά στην πολυθρόνα του και να ακούει.

Η διάδοση της τηλεόρασης η οποία μπήκε σε κάθε σπίτι (δεκαετία 60 και 70), η μετεξέλιξή της σε έγχρωμη (δεκαετία 80), το βίντεο, τα βιντεοκλάμπ και αργότερα οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, το διαδίκτυο, η ψηφιακή τηλεόραση, τα έξυπνα τηλέφωνα και οι έξυπνες συσκευές, ήταν όλα αποτελέσματα της νέας τεχνολογίας που γοήτευσαν τα πλήθη και αποσπάσαν την προσοχή του κόσμου από το βιβλίο (και όχι μόνο).

 

Εσχατολογικές προβλέψεις

Απειλείται λοιπόν το βιβλίο με εξαφάνιση;

Ένα από τα αγαπημένα μου θέματα για το οποίο αρθρογράφησα αλλά και αναφέρθηκα σε αυτό σε αρκετές ομιλίες μου είναι μια εσχατολογική πρόβλεψη (μια από τις πολλές που υπάρχουν καταγεγραμμένες) σχετικά με την εξαφάνιση του βιβλίου:

 

To 1977 o επικοινωνιολόγος Dennis A. Lewis βλέποντας την ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδυκτίου ισχυρίστηκε ότι:

“Μέχρι το έτος 2000, όταν η παγκόσμια αυξανόμενη δικτύωση των επικοινωνιών θα προσφέρει στη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο ραγδαία πρόσβαση σε γνώση και πληροφορίες, οι επιστήμονες της πληροφόρησης και το επάγγελμα του βιβλιοθηκονόμου θα έχουν την τύχη των Βροντόσαυρων”.

Σήμερα βλέπουμε τα βιβλία, τις βιβλιοθήκες και τους βιβλιοθηκονόμους, όχι μόνο να υπάρχουν ακόμα αλλά και να συνεισφέρουν τα μέγιστα στην κοινωνία της πληροφόρησης.

 

Βάσει όλων των πιο πάνω μπορούμε με σιγουριά πλέον να πούμε ότι οι φήμες για την εξαφάνιση των βιβλίων ήταν υπερβολικές. Τα βιβλία εξακολουθούν να υπάρχουν στη ζωή μας ως μέσο ψυχαγωγίας και πληροφόρησης. Ειδικά το έντυπο βιβλίο φαίνεται να διανύει μάλιστα μια περίοδο ανάκαμψης παγκοσμίως και να θεωρείται μάλιστα και της μόδας.

Θα αντέξει το βιβλίο και θα παραμείνει για πάντα στις ζωές των ανθρώπων;

Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να απαντηθεί με σιγουριά. Η τεχνολογία αναπτύσσεται με τόσο ραγδαίο ρυθμό την ίδια στιγμή που οι συνήθειες και οι ανάγκες των ανθρώπων αλλάζουν καθημερινά που δεν είναι καθόλου εύκολο να προβλέψουμε πως θα είναι οι ζωές μας τα επόμενα χρόνια.

Στο άμεσα προβλεπτό μέλλον πάντως το βιβλίο σίγουρα θα υπάρχει, ακόμα και στην έντυπή του μορφή!

 

Επίλογος

 

10 σημαντικοί λόγοι για να διαβάζεις κάθε μέρα

·         Ψυχική διέγερση

·         Μείωση του στρες

·         Απόκτηση γνώσεων

·         Ανάπτυξη λεξιλογίου

·         Βελτίωση μνήμης

·         Ενδυνάμωση των δεξιοτήτων για αναλυτική σκέψη

·         Βελτίωση της συγκέντρωσης

·         Βελτίωση της ικανότητας γραφής

 

Συμπέρασμα:

Τα στοιχεία δείχνουν ότι ως Έλληνες (και Κύπριοι) είμαστε σε χαμηλά επίπεδα ανάγνωσης σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό όμως ίσχυε και στο παρελθόν. Ευκαιρίες και προοπτικές για ανάκαμψη υπάρχουν. Μία από τις πιο συχνές δικαιολογίες που ακούμε από ανθρώπους που δεν διαβάζουν είναι ότι «δεν βρίσκουν χρόνο». Είναι απολύτως κατανοητό ότι ο χρόνος μας είναι πολύτιμος αφού τα πάντα κινούνται με αστραπιαία ταχύτητα στις μέρες μας. Υπάρχουν, όμως, στιγμές μέσα στην καθημερινή ρουτίνα, από τις οποίες μπορούμε να ξεκλέψουμε λίγο χρόνο και να διαβάσουμε λίγες σελίδες από ένα βιβλίο. Σε κάποια στιγμή χαλάρωσης, λίγο πριν τον ύπνο, αναμένοντας να εξυπηρετηθούμε σε κάποια υπηρεσία.

Σκέφτεται απλά πως αν αφιερώσουμε 10 λεπτά για ανάγνωση κάθε μέρα, μέσα σε ένα χρόνο θα έχουμε ολοκληρώσει κατά μέσο όρο 10 βιβλία και σύμφωνα με την κατάταξη των πιο πάνω ερευνών θα θεωρούμαστε και συστηματικοί αναγνώστες! 

Η προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να είναι ατομική αλλά και συλλογική με τη βοήθεια και τη στήριξη της Πολιτείας και των πνευματικών φορέων. Την μεγαλύτερη ευθύνη για την βελτίωση της αναγνωστικής μας κουλτούρας έχουν το εκπαιδευτικό μας σύστημα και οι γονείς, οι οποίοι πρέπει να ωθούν τα παιδιά προς τη φιλαναγνωσία.

 

 

https://21centurytext.wordpress.com/trends-in-reading-habits/

http://assets.nb.org/osdel/osdel/files/assets/basic-html/page-1.html#

http://komninosbooks.gr/shakespeare-in-ten-acts/

http://www.ekebi.gr/appdata/documents/erevnes/anagn2010/SynopsiApotelesmaton.pdf

https://blog.dioptra.gr/blog/2017/12/05/vivlioerevna/

Κυκλοφορεί το 2ο τεύχος του περιοδιού ΟΛΚή με μελέτη μου για ένα έργο του H.P. Lovecraft

 

Το 2ο τεύχος του περιοδικού ΟΛΚή (2022) φιλοξενεί την μελέτη μου «Το δέντρο: ένα ελληνοκεντρικό διήγημα του Χ. Φ. Λάβκραφτ».

Ο Όμιλος Λογοτεχνίας και Κριτικής αναγγέλλει την έκδοση του δεύτερου τεύχους του περιοδικού Ολκή (επιμέλεια: Λεωνίδας Γαλάζης, Στέλλα Μιλτιάδου, Γαβριέλλα Παναγή και Μαριλένα Πόρακου). To εξώφυλλο φιλοτέχνησε η Μαρία Χατζηττοφή-Χαριτωνίδου. Πρόκειται για ετήσιο δελτίο το οποίο εκτείνεται σε 220 σελίδες και περιλαμβάνει πρωτότυπες/αδημοσίευτες συνεργασίες των μελών του Ο.Λ.Κ. στις θεματικές περιοχές της ποίησης, της πεζογραφίας, της μελέτης, του δοκιμίου και της βιβλιοκρισίας. Περιλαμβάνει, επίσης, αφιέρωμα στον Κ.Γ. Γιαγκουλλή, με την ευκαιρία της βράβευσής του με το Βραβείο Συνολικής Προσφοράς «Βασίλης Μιχαηλίδης» (2021) του Ομίλου Λογοτεχνίας και Κριτικής.Η «Ολκή», πέρα από την προφανή σύνδεσή της με την ονομασία του Ο.Λ.Κ., είναι μία λέξη με ποικίλες συνδηλώσεις και σημασιοδοτήσεις. Δεν σημαίνει μόνο την ικανότητα και την αξία, αλλά και την έλξη, τη δύναμη της έλξης, τη ροπή, το βάρος, παραπέμποντας, με την πολυσημία του, γενικότερα στον πλούτο και στη δυναμική της γλώσσας, ως φορέα του στοχασμού, της κριτικής σκέψης, της επιστήμης, της τέχνης, του πολιτισμού.Σημειώνεται στον πρόλογο του περιοδικού: «Με το ανά χείρας δεύτερο τεύχος του ετήσιου δελτίου του Ομίλου Λογοτεχνίας και Κριτικής συνεχίζουμε τη συλλογική προσπάθεια που αρχίσαμε με την έκδοση του πρώτου τεύχους, το 2021. Το εγχείρημά μας αυτό, που εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των εκδόσεων του Ομίλου μας (πέντε εκδόσεις σε διάστημα μόλις τριών ετών, από το 2019, έτος ίδρυσης του Ο.Λ.Κ.), δεν είναι εύκολο, αν ληφθούν υπόψη οι δυσμενείς συνθήκες και συγκυρίες που ταλανίζουν την ανθρωπότητα και τον τόπο μας.».Τέλος, τονίζεται από τη συντακτική ομάδα: «Θεωρούμε ότι χωρίς την ώσμωση του παλαιού με το καινούριο, των παλαιότερων γενεών με τους νέους μας, ελλοχεύει ο κίνδυνος της στατικότητας και της αποτελμάτωσης. Είναι γι’ αυτό που χαιρετίζουμε με ιδιαίτερη ικανοποίηση τις δημοσιεύσεις σε αυτό το τεύχος των νεότερων σε ηλικία μελών μας, των νέων φωνών στους χώρους της λογοτεχνίας και ευρύτερα της φιλολογίας και των γραμμάτων μας».Όσοι/-ες ενδιαφέρονται να προμηθευτούν το περιοδικό, μπορούν να απευθύνονται στο ΔΣ του ΟΛΚ, μέσω ειδικής φόρμας που είναι προσβάσιμη στον σύνδεσμο: https://forms.gle/ihYciLXHy8invdtS8

Η Μήδεια του Μποστ από το Θέατρο Αντίλογος

 

Ο γελοιογράφος και θεατρικός συγγραφέας Χρύσανθος Βοσταντζόγλου (γνωστός με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Μέντης Μποσταντζόγλου ή πιο απλά "Μποστ") έγραψε το 1993 το θεατρικό έργο Μήδεια. Το έργο είναι μια παρωδία της ομώνυμης τραγωδίας που έγραψε ο Ευριπίδης το 431 π.Χ.    Λίγα λόγια για το έργο:
Με την μοναδικότητα της γραφής του, ο Μποστ μετατρέπει την τραγική ηρωίδα του Ευριπίδη σε μια -μέχρι δακρύων από τα γέλια- κωμικοτραγική φιγούρα και παράλληλα, με αριστοφανικές μεταφορές και συνεχείς παρερμηνείες, καυτηριάζει τη νεοελληνική πραγματικότητα.
Όπως ο ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Πρόκειται για ένα έργο που επικρίνει τους επικριτάς, προβληματίζει τους κριτάς και ελευθερώνει τους θεατάς». Ο Μποστ  γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1918 και απεβίωσε στην Αθήνα το 1995.
Το Θέατρο Αντίλογος ανέβασε τη συγκεκριμένη παράσταση, με πολύ μεγάλη επιτυχία,το καλοκαίρι του 2022 σε σκηνοθεσία του βραβευμένου σκηνοθέτη Κώστα Σιλβέστρου. Η καυστική κωμωδία του Μποστ Μήδεια ανέβηκε και τον Σεπτέμβριο σε υπαίθριο χώρο του Πανεπιστημίου Κύπρου μέσα στο πλαίσιο συνεργασίας που υπογράφηκε μεταξύ του Θεάτρου Αντίλογος και του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Η Μήδεια του Μποστ, κυκλοφορεί και σε βιβλίο.

Μποτσαντζόγλου, Μέντης (Μποστ). Μήδεια. Αθήνα: Θεατρική Εταιρία Στοά, 2003

Από την περιγραφή του βιβλίου

Από το 1987 που πρωτοσυνεργαστήκαμε με τον Μποστ του λέγαμε συνέχεια "γράψε κάτι καινούργιο Μέντη", κι εκείνος μας ζητούσε να του δώσουμε θέματα και ιδέες. Το ένα το εύρισκε ανούσιο, το άλλο χιλιοειπωμένο, το τρίτο δεν του φαινότανε αστείο. Μέχρι που έπεσε η ιδέα για μια τραγωδία. 

Έτσι απλά του είπαμε: πάρε το θέμα σου από μια τραγωδία. Ήτανε και η περίοδος που στην Επίδαυρο ο κάθε "ημέτερος" κακοποιούσε με πάθος τα ιερά και όσια κείμενα, μια συνήθεια που ευδοκιμεί ιδιαίτερα στο ελληνικό θέατρο. 

Αλλά απ' όσες τραγωδίες του προτείναμε, καμιά δεν του έκανε εκείνο το γνωστό "κλικ" που θα τον ερέθιζε. Μέχρι που έπεσε η ιδέα της Μήδειας του Ευριπίδη. "Αυτή μάλιστα, έχει και φόνους", είπε μ' εκείνο το πονηρό και πολλά υποσχόμενο μισοχαμόγελό του. Και στο μυαλό του γεννήθηκε η "Μήδεια". [...] 

(Από το σημείωμα του σκηνοθέτη)

Ο συγγραφέας Ανδρέας Καπανδρέου μιλάει για το Φεστιβάλ Όψεις του Φανταστικού 2022

 

Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου

Το Φεστιβάλ Όψεις του Φανταστικού 2022 αναμένεται να πραγματοποιηθεί στην Κύπρο στις 7,8 και 9 Οκτωβρίου. Ανάμεσα στους συγγραφείς που θα λάβουν μέρος στο φεστιβάλ είστε κι εσείς. Πώς αισθάνεστε γι’ αυτό;

Τα λογοτεχνικά φεστιβάλ «Όψεις του Φανταστικού» δίνουν μια πολύ καλή ευκαιρία στους συγγραφείς να παρουσιάσουν το έργο τους στο κοινό αλλά και να αλληλοεπιδράσουν με άλλους συγγραφείς καθώς και τους αναγνώστες. Αισθάνομαι πολύ χαρούμενος που θα έχω ξανά την ευκαιρία να συμμετέχω στο συγκεκριμένο Φεστιβάλ.
Είναι η πρώτη φορά που συμμετέχετε στο συγκεκριμένο φεστιβάλ; Ποια η γνώμη σας για τη συγκεκριμένη διοργάνωση;
Έχω συμμετάσχει αρκετές φορές στα φεστιβάλ «Όψεις του Φανταστικού», τόσο στην Κύπρο, όσο και στην Ελλάδα. Η διοργάνωση των φεστιβάλ αποτελούν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τους συγγραφείς να παρουσιάσουν τα βιβλία τους αλλά και να γνωρίσουν τη δουλειά άλλων συγγραφέων.
«Στηρίζουμε τους συγγραφείς με έργα και πράξεις!Δίνουμε φωνή σε όλους τους συγγραφείς, δίνουμε φωνή στη φωνή σου.Δίνουμε φωνή στους συγγραφείς!»Ο εκδοτικός οίκος «Συμπαντικές Διαδρομές» για ακόμα μια φορά στηρίζει τη λογοτεχνία του φανταστικού σε μια εποχή που είναι ολοφάνερο, αν λάβουμε υπόψη την ολοένα και αυξανόμενη εμπορική του κίνηση, πως το συγκεκριμένο είδος ακμάζει. Εσείς προσωπικά είστε ευχαριστημένος με το εκδοτικό σας σπίτι και την όλη στήριξη που σας παρέχει;
Στις δύσκολες μέρες που διανύουμε οι «Συμπαντικές Διαδρομές» καταβάλλουν μεγάλη προσπάθεια να στηρίξουν τη λογοτεχνία του φανταστικού αλλά και τους συγγραφείς με τους οποίους συνεργάζονται. Φυσικά πάντα υπάρχουν περισσότερα πράγματα που μπορούν να γίνουν, τόσο από τον εκδοτικό οίκο αλλά και από τους ίδιους τους συγγραφείς.Τελικά, η λογοτεχνία του φανταστικού έχει φανατικούς αναγνώστες ή όχι; Τι πιστεύετε;
Η λογοτεχνία του φανταστικού έχει αρκετούς συνειδητοποιημένους αναγνώστες οι οποίοι την αποζητούν και μπορούν να χαρακτηριστούν ως «φανατικοί». Υπάρχουν όμως και αρκετοί αναγνώστες που διαβάζουν και απολαμβάνουν το συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι πρόκειται για λογοτεχνία του φανταστικού. Εξάλλου, στίγματα του φανταστικού μπορεί κάποιος να διαβάσει και να τα απολαύσει και σε βιβλία συγγραφέων οι οποίοι δεν έχουν ταυτιστεί με το συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος.
Γνωρίζετε τους υπόλοιπους συγγραφείς που λαμβάνουν μέρος στο φεστιβάλ; Τι τους εύχεστε;
Γνωρίζω κάποιους από τους συγγραφείς που συμμετέχουν στο φεστιβάλ. Εύχομαι σε όλους καλή επιτυχία και να απολαύσουν αυτή τη γιορτή λογοτεχνίας.
Μιλήστε μας για το δικό σας βιβλίο. Τι πραγματεύεται με δυο λόγια;
Στο φετινό φεστιβάλ θα παρουσιάσω δύο από τα βιβλία μου: 1. Τη συλλογή διηγημάτων «Ο γιος της μάγισσας: αλλόκοτες ιστορίες». Πρόκειται για σύντομα διηγήματα μέσα στα οποία μπλέκονται πραγματικά και φανταστικά γεγονότα. 2. Tο ιστορικό μυθιστόρημα με τίτλο « Ο μυστικός σύντροφος του Ρήγα: η άγνωστη μαρτυρία του Ιωάννη Καρατζά». Το μυθιστόρημα βασίζεται στην υπόθεση «τι θα γινόταν αν» (what if): αποτύγχανε η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και ολόκληρος ο ελληνισμός ζούσε ακόμα υπό οθωμανική κατοχή. Ήρωας του μυθιστορήματος είναι ο Ιωάννης Καρατζάς ο λόγιος Κύπριος σύντροφος του Ρήγα Φεραίου Βελεστινλή ο οποίος επιστρατεύεται από το μέλλον με στόχο να διασώσει τα επαναστατικά κείμενα του Ρήγα. Το δεύτερο μέρος του βιβλίου ακολουθεί την ιστορία του Ρήγα και της παρέας του στη Βιέννη του 1790.
Πότε είναι προγραμματισμένη η παρουσίαση των βιβλίου σας και τι ώρα;
Τόσο στη Λευκωσία (Παρασκευή 7 Οκτωβρίου), όσο και στη Λάρνακα (Κυριακή 9 Οκτωβρίου) οι παρουσιάσεις των βιβλίων μου θα πραγματοποιηθούν λίγο μετά τις 18:00.
Κλείνοντας θα θέλαμε να στείλετε το δικό σας μήνυμα στο αναγνωστικό κοινό που σας διαβάζει.
Η λογοτεχνία μας προσφέρει τη δυνατότητα να ταξιδεύουμε σε άλλους τόπους, χρόνους και καταστάσεις που δεν θα μπορούσαμε ποτέ να ταξιδέψουμε στην πραγματικότητα. Όσοι το έχουν συνειδητοποιήσει αυτό, αξιοποιούν την ανάγνωση βιβλίων για να ταξιδέψουν ακόμα και όταν γύρω μας υπάρχουν πανδημίες, καραντίνες, πόλεμοι, ακόμα και όταν τα λιμάνια και τα αεροδρόμια είναι κλειστά. Ευχαριστώ λοιπόν όλους τους αναγνώστες που συνταξίδεψαν μαζί μου και με τα βιβλία μου όλα αυτά τα χρόνια.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο e-περιοδικό texnesonline.gr

Φεστιβάλ Όψεις του Φανταστικού 2022 - Κύπρος

 

Φεστιβάλ Όψεις του Φανταστικού!
Η γιορτή της Λογοτεχνίας του Φανταστικού που έγινε θεσμός!
Το φεστιβάλ ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΥ στην Κύπρο θα διοργανωθεί
στις 7, 8 και 9 Οκτωβρίου.
Παρασκευή 7 Οκτωβρίου στη Λευκωσία από τις 18:00 στο Υφαντουργείο, Λεύκωνος 69[Οι δικές μου παρουσιάσεις: ώρα 18:30 Παρουσίαση των βιβλίων
Ο γιος της Μάγισσας, του Ανδρέα Καπανδρέου
Ο μυστικός σύντροφος του Ρήγα, του Ανδρέα Καπανδρέου
Θα μιλήσει ο συγγραφέας των βιβλίων. Μετά την ομιλία ο συγγραφέας θα υπογράψει τα βιβλία του στον χώρο της έκθεσης βιβλίων]Σάββατο 8 Οκτωβρίου στη Λεμεσό από τις 17.30 στο μπαρ Δρόμος, Γενεθλίου Μιτέλλα 34[Δεν θα συμμετέχω]Κυριακή 9 Οκτωβρίου στη Λάρνακα από τις 18.00 στο μπαρ Stories, Κλεάνθη Καλογερά[Οι δικές μου παρουσιάσεις: ώρα 18:20 Παρουσίαση των βιβλίων
Ο γιος της Μάγισσας, του Ανδρέα Καπανδρέου
Ο μυστικός σύντροφος του Ρήγα, του Ανδρέα Καπανδρέου
Θα μιλήσει ο συγγραφέας των βιβλίων. Μετά την ομιλία ο συγγραφέας θα υπογράψει τα βιβλία του στον χώρο της έκθεσης βιβλίων]

Κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ θα διατίθενται προς πώληση όλα τα βιβλία των εκδόσεων που θα γίνουν παρουσίαση και όλα τα βιβλία συγγραφέων από την Κύπρο καθώς επίσης θα υπάρχει διαθέσιμο ενημερωτικό και διαφημιστικό υλικό των Εκδόσεων ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

"Σήκω, Ευαγόρα, να μας πεις ελληνική ιστορία": πως ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης δίδαξε ελληνική ιστορία (ένα ποίημα του Φώτη Βαρέλη για τον νεαρό ήρωα της ΕΟΚΑ)

Ένα από τα πιο παραστατικά και συγκινητικά ποιήματα για τη θυσία του Ευαγόρα Παλληκαρίδη γράφτηκε από τον Ρόδιο ποιητή Φώτης Βαρέλης*.

Συγκλονισμένος από τον θάνατο του νεαρού μαθητή ήρωα της ΕΟΚΑ, ο οποίος αγωνίστηκε σε ηλικία 18 ετών από τους Βρετανούς, επειδή αγωνιζόταν για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, έγραψε το ποίημα «Του Βαγορή».

 

ΤΟΥ ΒΑΓΟΡΗ

 

Εψές πουρνό μεσάνυχτα στης φυλακής τη μάντρα

μες στης κρεμάλας τη θελιά σπαρτάραγε ο Βαγόρας.

Σπαρτάρησε, ξεψύχησε, δεν τ’ άκουσε κανένας.

Η μάνα του ήταν μακριά, ο κύρης του δεμένος,

οι νιοι συμμαθητάδες του μαύρο όνειρο δεν είδαν,

η νια που τον ορμήνευε δεν άκ’σε νυχτοπούλι.

Εψές πουρνό μεσάνυχτα θάψαν τον Ευαγόρα.

Σήμερα Σάββατο ταχιά όλη η ζωή σαν πρώτα.

Ετούτος πάει στο μαγαζί, εκείνος πάει στον κάμπο,

ψηλώνει ο χτίστης εκκλησιά, πανί απλώνει ο ναύτης,

και στο σκολειόν ο μαθητής συλλογισμένος πάει.

 

Χτυπά κουδούνι, μπαίνουνε στην τάξη του ο καθένας.

Μπαίνει κι η πρώτη η άταχτη κι η τρίτη που διαβάζει,

μπαίνει κι η πέμπτη αμίλητη, η τάξη του Ευαγόρα.

– Παρόντες όλοι;

– Κύριε, ο Ευαγόρας λείπει.

– Παρόντες, λέει ο δάσκαλος · και με φωνή που τρέμει:

– Σήκω, Ευαγόρα, να μας πεις ελληνική ιστορία.

 

Ο δίπλα, ο πίσω, ο μπροστά, βουβοί και δακρυσμένοι,

αναρωτιούνται στην αρχή, ώσπου η σιωπή τους κάμνει

να πέσουν μ’ αναφιλητά ετούτοι κι όλη η τάξη.

– Παλληκαρίδη, άριστα, Βαγόρα, πάντα πρώτος,

στους πρώτους πρώτος, άγγελε πατρίδας δοξασμένης,

συ, που μέχρι χθες της μάνας σου ελπίδα κι αποκούμπι

και του σχολειού μας σήμερα Δευτέρα Παρουσία.

Τα ‘πε κι απλώθηκε σιωπή πα ‘στα κλαμένα νιάτα,

που μπρούμυτα γεμίζανε της τάξης τα θρανία,

έξω απ’ εκείνο τ’ αδειανό, παντοτινά γεμάτο.

 

 

Φώτης Βαρέλης

Γεννήθηκε στη Ρόδο το 1911 και απεβίωσε το 2012.

 Ήταν φιλόλογος ενώ άφησε πίσω του μεγάλο συγγραφικό έργο αποτελούμενο από πεζογραφία, ποίηση και σχολικά βιβλία. Αγαπούσε τα γράμματα, τις τέχνες και την Ελλάδα.

Γράφει ο ίδιος λίγο πριν πεθάνει:

«Τώρα που γέρασα πολύ, ένα έχω να πω, σαν Έλληνας και σαν δάσκαλος. Η Γλώσσα μας, που τόσο την περιφρονούμε, όσο περνούν τα χρόνια, είναι η τρίσβαθη ρίζα που μας κρατάει ακόμα ζωντανούς!»

Περισσότερα: http://www.fotisvarelis.gr/